تعریف‌و‌تمجید از کودک و نوجوان یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین شیوه‌های تربیتی است که می‌تواند تأثیرات مثبت بسیاری بر رشد روانی و اجتماعی فرزندانمان داشته باشد.
ویدئویی در شبکه‌های‌اجتماعی پربازدید شده که از نوجوانان می‌پرسد: «آخرین باری که پدر و مادرت ازت تعریف کردن، کی بوده؟» و همه آنها پاسخ می‌دهند که یادم نیست
«واقعا این ویدئو دردناک بود… لیاقت این بچه‌ها چنین چیزی نیست… بچه‌ها حتی وقتی بزرگ هم شدند، نیاز به محرک رشد یعنی عشق و محبت دارند. پس اگر فرزندی دارید، حتما سعی کنید در اولین فرصت بهش محبت و ازش تعریف کنید…»؛ اینها بخشی از توضیحات درباره یک ویدئوی پربازدید در شبکه‌های اجتماعی است. در این ویدئو از نوجوانان می‌پرسند: «آخرین باری که پدر و مادرت ازت تعریف کردن، کی بوده و چی گفتن بهت؟» و چندین نوجوان دختر و پسر پاسخ می‌دهند: «یادم نیست؛ یادم نیست؛ به خدا یادم نیست؛ فکر نکنم تا حالا تعریف کرده باشن؛ یادم نمیاد؛ راستش رو بخواین اهل تعریف ازم نیستن و …». به همین بهانه از اماواگر‌های تعریف از فرزندان گفتیم.
فواید تعریف‌و‌تمجید از کودک و نوجوان
تعریف‌و‌تمجید از کودک و نوجوان یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین شیوه‌های تربیتی است که می‌تواند تأثیرات مثبت بسیاری بر رشد روانی و اجتماعی فرزندانمان داشته باشد. اما والدین باید بدانند که این تعریف و تمجید‌ها به چه میزان یا در چه شرایطی نامناسب یا مفید واقع می‌شود. از جمله فواید تعریف‌وتمجیدکردن از کودک و نوجوان که می‌توان به آنها اشاره کرد، عبارت است از:
۱. تقویت اعتمادبه‌نفس| تعریف و تمجید صحیح می‌تواند به افزایش اعتمادبه‌نفس فرزند ما کمک کند. کودکان و نوجوانانی که تمجید می‌شوند، احساس ارزشمندی بیشتری دارند؛ به‌طوری‌که این احساس به آنها کمک می‌کند تا با اطمینان بیشتری با چالش‌ها مواجه شوند. اعتمادبه‌نفس بالا از مهم‌ترین عوامل موفقیت در زندگی است و می‌تواند به فرزندمان کمک کند تا در مواجهه با مشکلات، به خود ایمان داشته باشد و راه‌حل‌های مناسبی پیدا کند.
۲. ترویج رفتار‌های مثبت| وقتی پدر و مادر از رفتار‌های مثبت فرزندشان تعریف می‌کنند، آنها به تکرار این رفتار‌ها تشویق می‌شوند. این به تقویت رفتار‌های مطلوب و کاهش رفتار‌های منفی کمک می‌کند.
۳. رشد هویت و شخصیت| تعریف و تمجید می‌تواند به بچه‌ها کمک کند تا هویت و شخصیت خود را بهتر بشناسند و توسعه دهند. این فرایند در دوران نوجوانی که زمان شکل‌گیری هویت است، بسیار حیاتی است. نوجوانانی که تمجید می‌شوند، با هویتی قوی‌تر و شخصیتی مستحکم‌تر وارد بزرگسالی می‌شوند.
۴. ایجاد رابطه مثبت| تعریف و تمجید، فضای مثبت و محبت‌آمیزی را بین والدین و فرزندان ایجاد می‌کند که می‌تواند به ایجاد رابطه‌ای قوی و پایدار بین آنها منجر شود. این رابطه مثبت به آنها احساس امنیت و حمایت می‌دهد و آنها را به سمت ارتباطات سالم و موثر هدایت می‌کند.
تمجید‌های ممنوعه
گاهی تمجید‌های ما ممکن است نتیجه معکوس دهد؛ بنابراین باید بدانیم که چه نوع تعریف و تمجیدی آسیب‌زننده است.
۱. تعریف‌های غیرواقعی و اغراق‌آمیز| تعریف و تمجید باید واقعی و صادقانه باشد. تعریف‌های اغراق‌آمیز ممکن است باعث شود فرزند ما انتظارات غیرواقعی از خود داشته باشد و در مواجهه با شکست‌ها دچار ناامیدی شود. مهم است که والدین تعاریفی را ارائه دهند که با واقعیت مطابقت داشته باشد تا کودک به درک درستی از توانایی‌ها و محدودیت‌های خود برسد.
۲. تمجید صرف نظر از نتیجه| بهتر است والدین صرف نظر از نتیجه، از تلاش و فرایند کار و تلاش فرزندشان هم تعریف کنند. این کار به آنها یاد می‌دهد که ارزش‌گذاری بر تلاش و پشتکار مهم‌تر از نتیجه نهایی است.
۳. مقایسه با دیگران| تعریف و تمجید نباید با مقایسه کردن فرزندمان با دیگران همراه باشد. این نوع مقایسه‌ها می‌تواند به حسادت و رقابت ناسالم منجر شود. بهتر است هر کودک یا نوجوان را با خودش مقایسه کنیم و از پیشرفت‌های او نسبت به گذشته‌اش تمجید کنیم.
اصول تعریف و تمجیدکردن از بچه‌ها
۱. صادقانه بودن| همیشه صادقانه و واقعی از آنها تعریف کنید. تعریف‌های بی‌اساس می‌تواند به تدریج اعتماد آنها را به والدین کاهش دهد.
۲. مشخص و دقیق‌بودن| تعریف‌ها باید مشخص و دقیق باشند. به جای گفتن «تو خیلی خوبی»، بگویید «من از این که در کار گروهی به دوستانت کمک کردی، خیلی خوشم آمد». این نوع تمجید‌ها به آنها نشان می‌دهد که چه رفتار‌هایی مورد تایید والدین است و باعث تقویت آن رفتار‌ها می‌شود.
۳. تمرکز بر تلاش| تمرکز تعریف‌ها بر تلاش و پشتکار آنها باشد نه فقط بر نتیجه. این کار به فرزند ما یاد می‌دهد که ارزش واقعی در تلاش و پشتکار است. به عنوان مثال، به جای تعریف کردن از نمره خوب، از تلاشی که برای رسیدن به آن نمره انجام داده است، تعریف کنید.
۴. متعادل بودن| تعریف و تمجید باید متعادل باشد. از یک سو نباید فرزندمان را بیش از حد مورد تمجید قرار دهیم تا به خودبینی و غرور کاذب دچار شود و از سوی دیگر نباید کمبود تمجید باعث شود که احساس بی‌ارزشی کند. تعادل در تمجید، کمک می‌کند تا کودک و نوجوان ما به درک صحیحی از خود برسند و به تعادل روانی دست یابند.
نکته پایانی
فراموش نکنیم با رعایت اصول صحیح تعریف و تمجید و اجتناب از اشتباهات رایج، والدین می‌توانند از این ابزار قدرتمند برای تقویت اعتمادبه‌نفس، ترویج رفتار‌های مثبت، رشد هویت و ایجاد رابطه‌ای مثبت و پایدار با فرزندان خود استفاده کنند.
