بازگشایی موقت رودخانه، هرچند به‌منظور تأمین نیازهای کشاورزی باشد، اما برای مردم اصفهان احیای خاطرات و پیوند دوباره با تاریخ و فرهنگ این شهر است.
کورش دیباج: زاینده‌رود، شریان حیاتی این دیار که از دیرباز نماد شکوه و هویت این استان بوده، پس از مدتی خشکی، به جریان یافته است. این بار، اما تنها آب نیست که در بستر رودخانه جاری است، بلکه روح و هویت اصفهان به زندگی برگشته‌اند.
در روزهای اخیر، زاینده‌رود به‌طور موقت برای تأمین نیازهای کشاورزی بازشده است و مردم اصفهان در کنار آن گرد هم آمده‌اند. بستر رودخانه که مدتی خشک و بی‌صدا بود، حالا شاهد لحظاتی پر از نشاط و شادی است. مردم با هر قدم در کنار سی‌وسه‌پل و پل خواجو، یاد روزهای گذشته را زنده می‌کنند. برای آن‌ها، زاینده‌رود نه‌تنها یک رودخانه، بلکه بخشی از تاریخ و هویت فرهنگی‌شان است که زندگی را در این سرزمین جاری نگه‌داشته است.
شادی مردم و پیوند آن‌ها با زاینده‌رود
مردم اصفهان از بازگشایی زاینده‌رود به وجد آمده‌اند. حسین، یکی از ساکنان قدیمی اصفهان، دراین‌باره به خبرنگار مهر می‌گوید: وقتی می‌بینم که آب دوباره در زاینده‌رود جاری است، یاد روزهای جوانی‌ام می‌افتم. وقتی رودخانه پرآب بود، ما در کنار آن زندگی می‌کردیم و خاطرات زیادی داریم. حالا با دیدن آب در بستر آن، احساس می‌کنیم که تاریخ و فرهنگ‌مان زنده شده است.
راضیه، یک گردشگر از تهران که برای بازدید از اصفهان آمده، نیز دراین‌باره به خبرنگار مهر می‌گوید: زاینده‌رود تنها یک رودخانه نیست، بلکه بخشی از میراث فرهنگی و تاریخ اصفهان است. همین‌که دوباره می‌بینم آب در بستر آن جاری است، به‌نوعی احساس می‌کنم که بخشی از فرهنگ این شهر را لمس می‌کنم.
زاینده‌رود در فرهنگ‌عامه اصفهان
مینا شجاعی مطلق، متخصص فرهنگ‌عامه و فولکلور اصفهان، معتقد است که زاینده‌رود نه‌تنها از جنبه تاریخی، بلکه در فرهنگ‌عامه مردم اصفهان نیز جایگاه ویژه‌ای دارد.
وی به خبرنگار مهر می‌گوید: زاینده‌رود از دیرباز در فرهنگ مردم اصفهان نمادی از زندگی، برکت و همبستگی بوده است. مردم اصفهان به رودخانه به چشم یک شریک زندگی می‌نگریستند و در داستان‌های فولکلور و آداب و رسوم خود همواره از آن یاد کرده‌اند. در بسیاری از مراسم و جشن‌ها، زاینده‌رود حضوری پررنگ داشته و به‌نوعی نماد از تجدید حیات و بقا در این سرزمین است.
او ادامه می‌دهد: «وقتی زاینده‌رود خشک می‌شود، مردم احساس می‌کنند که یکی از ارکان هویت فرهنگی‌شان دچار آسیب شده است. بازگشایی آن، حتی اگر موقتی باشد، برای مردم اصفهان یک نوستالژی عمیق به همراه دارد که نشان‌دهنده پیوند آنان با تاریخ و فرهنگ‌شان است.
این فولکلوریست در ادامه می‌گوید: در فرهنگ‌عامه اصفهان، زاینده‌رود در بسیاری از داستان‌ها، اشعار و مثل‌ها نقشی برجسته دارد. مردم اصفهان از دیرباز در زندگی روزمره خود ارتباط عمیقی با این رودخانه داشته‌اند. برای مثال، در بسیاری از جشن‌ها و آئین‌ها، چون جشن نوروز و مراسم‌های کشاورزی، آب زاینده‌رود به‌عنوان نمادی از حیات و تجدید زندگی در نظر گرفته می‌شود. این رودخانه به‌طور غیرمستقیم به بسیاری از آداب و رسوم فرهنگی مردم اصفهان گره خورده است و حتی در اشعار شاعران بزرگی چون سعدی و حافظ نیز به‌عنوان نماد حیات و آبادانی یاد شده است.
او همچنین تأکید می‌کند: یکی دیگر از ابعاد فرهنگی زاینده‌رود، ارتباط آن با هنرهای دستی و صنایع‌دستی اصفهان است. در بسیاری از آثار هنری، مانند نقاشی‌ها، صنایع‌دستی و سفالگری‌های اصفهان، تصویر زاینده‌رود و پل‌های آن حضور داشته‌اند. حتی در طراحی‌های معماری این شهر، که به‌ویژه در دوران صفوی به اوج خود رسید، رودخانه و عبور آب از زیر پل‌ها به‌عنوان یک عنصر تزئینی و معنوی به‌کار رفته است. این ارتباط عمیق فرهنگی و هنری نشان می‌دهد که زاینده‌رود نه‌تنها یک منبع طبیعی، بلکه یک نماد از شکوه فرهنگی اصفهان است که در دل تاریخ و زندگی روزمره مردم این شهر جای دارد.
زاینده‌رود، هویت و روح اصفهان
کارشناسان میراث فرهنگی نیز از زاینده‌رود به عنوان یک عنصر کلیدی در هویت و فرهنگ اصفهان یاد می‌کنند. علیرضا توکلی، کارشناس تاریخ و میراث فرهنگی اصفهان، دراین‌باره به خبرنگار مهر می‌گوید: زاینده‌رود یکی از مهم‌ترین ارکان تاریخ و فرهنگ اصفهان است. رودخانه‌تنها یک منبع آبی نیست، بلکه نماد تمدن، هنر و فرهنگ این شهر بوده و در آثار تاریخی مختلف، مانند پل‌های تاریخی اصفهان، شاهد پیوند آن با زندگی مردم این سرزمین هستیم. این رودخانه در طول تاریخ به‌عنوان یک عنصر حیاتی در زندگی اجتماعی و اقتصادی اصفهان شناخته می‌شده است.
او می‌افزاید: هرچند که بازگشایی موقت رودخانه برای کشاورزی امری ضروری است، اما این بازگشایی به معنای احیای بخشی از هویت فرهنگی اصفهان است. برای مردم این شهر، زاینده‌رود فقط یک رودخانه نیست، بلکه نماد تاریخ، فرهنگ و پیوند آن‌ها با سرزمین‌شان است. با بازگشایی دوباره آن، این احساس که هویت فرهنگی و اجتماعی‌شان زنده است، تقویت می‌شود.
زاینده‌رود، رگ حیات هنر و معماری اصفهان: از پل‌ها تا زیبایی‌شناسی شهری
توکلی همچنین اشاره می‌کند که زاینده‌رود از زمان صفویه تا امروز نقشی اساسی در شکل‌گیری میراث فرهنگی اصفهان داشته است. این رودخانه با پل‌های تاریخی و باغ‌های اطراف آن، مانند باغ فین و باغات زاینده‌رود، به‌عنوان یک مرکز فرهنگی و اجتماعی شناخته می‌شود که همواره با تاریخ این سرزمین پیوند داشته است.
او در ادامه توضیح می‌دهد: در واقع، زاینده‌رود در طول تاریخ به‌عنوان یک کانون اصلی شکل‌گیری تمدن و فرهنگ اصفهان شناخته شده است. این رودخانه نه‌تنها در تأمین منابع آبی برای کشاورزی و زندگی شهری نقش داشته، بلکه از منظر زیبایی‌شناسی و فرهنگی نیز تأثیرات عمیقی بر توسعه هنر و معماری اصفهان گذاشته است. نمونه بارز آن، طراحی پل‌های تاریخی چون سی‌وسه‌پل و پل خواجو است که نه‌تنها به‌عنوان سازه‌های مهندسی بلکه به‌عنوان آثار هنری و فرهنگی نیز شناخته می‌شوند. این پل‌ها به‌نوعی نماد پیوند انسان با طبیعت و به ویژه با زاینده‌رود بوده‌اند، به‌طوری‌که در گذر زمان، این رودخانه به یک عنصر زیباشناسانه و فرهنگی تبدیل شده است که هنوز در دل زندگی روزمره مردم اصفهان و گردشگران این شهر جریان دارد.
زاینده‌رود، فراتر از یک رودخانه
زاینده‌رود، به‌ویژه با جریان دوباره‌اش، نه‌تنها برای مردم اصفهان یک منبع آبی حیاتی است، بلکه بخشی از هویت فرهنگی، تاریخی و اجتماعی آن‌ها به شمار می‌رود. بازگشایی موقت رودخانه، هرچند به‌منظور تأمین نیازهای کشاورزی باشد، اما برای مردم اصفهان احیای خاطرات و پیوند دوباره با تاریخ و فرهنگ این شهر است. زاینده‌رود، به‌عنوان نمادی از زندگی و نشاط، در قلب مردم اصفهان جای دارد و در کنار آن، میراث فرهنگی این شهر نیز دوباره زنده می‌شود.
زاینده‌رود همچنان در دل اصفهان جاری است، و این جریان نه‌تنها آب، بلکه روح و تاریخ این شهر را در خود دارد.
