«خانه‌های خلاق» واحدهایی با جوهره رشد بر پایه نوآوری برای ارائه و توسعه محصولات و خدمات جدید و مدل های نوین کسب و کار هستند. این خانه ها که عنوان جدیدی از آن یاد می شود به تازگی وارد ادبیات و اکوسیستم نوآوری و فناوری کشور شده است.
در واقع مبدع خانه نوآوری، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهوراست تا مسیر بازارسازی برای تولیدات فرهنگی و هنری کشور در جای جای کشور فراهم شود. این خانه ها علاوه بر جاذبه ای که برای گردشگران خارجی و داخلی ایجاد می کند می تواند برای نیروهای جوان هر منطقه ای اشتغال زا باشد.
راه اندازی خانه‌های خلاق و نوآوری با انعقاد تفاهم نامه ای با دانشگاه‌ها، مراکز مختلف فرهنگی هنری و علمی و … انجام می‌شود و به زعم معاونت علمی، یک پلتفرم جدید را برای تقویت زیست بوم خلاقیت و نواوری در رشته‌های مرتبط با صنایع فرهنگی، فناوری‌های نرم و خلاق و رسانه ایجاد کرده است. راه اندازی و ایجاد خانه های نوآوری یک سیر صعودی را در پیش گرفته است.
در حال حاضر معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور مجوز فعالیت این خانه های نوآوری را صادر می کند و بر اساس آخرین اطلاعات، نزدیک به ۸۰ خانه نوآوری با مجوز معاونت علمی، فعالیت می کنند.
در راستای اهمیت فعالیت این خانه ها، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان سفری برای خبرنگاران از یک خانه نوآوری در کاشان ترتیب داد. این خانه که به «خونه نقلی» معروف است قدمتی مربوط به عهد قاجار دارد. شاید ۱۵۰ سالی از عمر این خانه می گذرد اما به همت یک فرد خوش ذوق به جایی تبدیل شده که واقعا کلمه نوآوری در آن خلاصه می شود.
اکبر رضوانیان همان فردی است که این خانه نقلی را پس از خریداری، بازسازی می کند تا در قالب یک خانه نوآوری عاملی برای جذب گردشگران باشد. در ادامه این گزارش به توصیف بخش های این خونه نقلی می پردازیم و پای صحبتهای رضوانیان می نشینیم.
خونه نقلی؛ خونه نوآوری
«خونه نقلی» که مشخصا در بافت قدیم شهر کاشان و کوچه پس کوچه ها قرار گرفته با هفت اتاق و دو سرداب، حیاط اندرونی و حیاط بیرونی، سرداب، دالان، حوض، بادگیر و … از ۱۵۰ سال پیش برو و بیایی داشته و اکنون به عنوان کوچکترین خانه تاریخی در کشور به ثبت آثار ملی رسیده است.
مرمت و احیا این خانه در سال ۱۳۸۹ پایان و به بهره برداری رسید. در ساخت این خانه نوعی دیگر از هنر معماری اصیل ایرانی به کار رفته که در آن، حیاط در قسمت زیرین با درخت هایی در دور حوض به خوبی چشم‌نوازی می‌کند.
البته که تغییراتی در حالت قدیمی این خانه نوآوری به خوبی نمایانگر به روز شدن یک آثار تاریخی شده اما هنوز برای هر سن و سالی؛ از دهه‌های ۴۰، ۵۰، ۶۰ و حتی ۷۰ و ۸۰ هم جذاب است.
این جذابیت ها شاید، در آن بوی خاک و گِلی که با آب پاشی حیاط بیرونی بلند می شد؛ آن درخت انجیری که سر و صورت بازدیدکنندگان را نوازش می کرد؛ موزاییک هایی که با قدم گذاشتن روی آن، تداعی کننده حس پا گذاشتن بر جای پای افرادی که دیگر نیستند، بود؛ دم و بازدمی که روزگاری در آن خانه می پیچید؛ دست های کودکانی با لباس های محلی به در و دیوار خانه کشیده می شد و بین اتاق ها قایم‌باشک بازی می کردند و… خلاصه نشود.
اما این حس نوستالژی اکنون با نوآوری آمیخته شده و یک حس به‌روزی را به هر کسی که این خونه نقلی قدم می زند، القا می کند. فارغ از احساسات فردی در این خانه، چشمها را که بیشتر باز می کردیم می دیدیم که چطور علم و دانش با یک خانه قدیمی عجین شده است. اتاق هایی که با میز و صندلی های جلسه ای، کولرهای گازی، کلید و پریزهای امروزی، تابلوهای جدید و …رنگ و لعاب نویی به خود گرفته است. در این میان می‌دیدم که سرداب خانه به اتاق نمایش و اندرونی سرداب به اتاق گریم تبدیل شده است. با این وجود کماکان حس قدیمی بودن خانه در ذهن موج می زد.
در ادامه قدم زدن روی موزاییک های حیاط و پله های بلند آجری – سنگی و عبور از کنار ایوان های پر از گلدان و درو پنجره های چوبی وارد اتاقی شدیم که اکبر رضوانیان به عنوان صاحب خونه نقلی به استقبال آمد. این استاد دبیرستان صحبتهای خود را از علاقه به خرید یک خانه قدیمی با همراهی همسرش آغاز کرد.
وی در ادامه توضیح می داد که سعی کردیم مجوزهای لازم را برای راه اندازی این خونه نقلی اخذ کنیم تا بتوانیم در قالب یک خانه نوآوری فعالیت داشته باشیم. وی در صحبت هایش اشاره می کند که این خونه نقلی تاکنون میزبان سورنا ستاری و روح اله دهقانی فیروزآبادی معاونان سابق و کنونی علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهوری و بسیاری از افراد شاخص، هنرمند، گردشگر ایرانی و خارجی کشور بوده است.
وی همچنین توضیح می دهد که بخشی از این مرکز به اقامتگاه بوم گردی و بخش دیگر آن با مجوز وزارت ارشاد به تماشاخانه تبدیل شده است. البته که غرفه سنتی فروشگاه صنایع دستی، غرفه کارگاه صنایع دستی، غرفه اجاره دوچرخه از دیگر بخش های این خونه نقلی هستند.
صاحبِ «خونه نقلی» می‌گوید: ما سعی داریم با برگزاری برخی رویدادها همچون جشنواره عروسکی خلاق، جشنواره نقالی، ایونت های خلاق، برنامه های دورهمی و … در توسعه فرهنگ قدم برداریم.
مشکلات خونه نقلی
رضوانیان در خلال معرفی بخش های خونه نقلی و امید به کاری که با علاقه شروع کرده گلایه هایی هم که سد راهی برای فعالیتش در این خانه نوآوری بوده، داشت که کاری از دستش بر نمی آید و فقط آنها را مطرح کرد.
وی برخی مشکلات مربوط به فیلتر شدن برخی نرم افزارها و محدودیت های شبکه های اجتماعی، پاندمی کرونا، تحریم ها و وضعیت اقتصادی کشور، عدم توریست پذیری، عدم حمایت و معرفی شدن به گردشگران و … را جز مصائب خود در حیطه کاری خود دانست.
صاحب خونه نقلی در مورد جذب توریسم این چنین می گوید که زمان رونق گردشگری در کاشان، معمولا در ۳ ماه اول سال است ولی در حال حاضر با رکود گردشگر مواجهیم. اوج ورود توریسم خارجی به خونه نقلی طی سال های ۹۳ تا ۹۷ بود اما اکنون می توان گفت به جد توریسم خارجی جز گردشگران چینی و روسی نداریم. شاید در نقطه صفر جذب توریسم خارجی قرار داریم.
رضوانیان گلایه دیگر خود از محدودیتهای شبکه های اجتماعی را این چنین بیان می کند که این محدودیت موجب شده تا بسیاری از استارت آپ‌ها نتوانند فعالیت‌های خود را ادامه دهند به گونه‌ای که تیم‌هایی بر بستر شبکه‌های اجتماعی راه اندازی شده بودند، ابزار‌های بازاریابی خود را در حوزه‌های صنایع دستی، گردشگری و هنری از دست داده اند.
وی که می گوید این خونه نقلی، متعلق به خودم است و حمایتی از سوی ارگانی نمی شود تاکید می کند لازم است شیوه های حمایتی از این اماکن خصوصی تغییر کند تا بتوانیم آنطور که شایسته است ذیل خانه های نوآوری گام برداریم.
همچنین رضوانیان شرایط تحریم و اقتصادی کشور را مؤثر در کاهش فعالیت خانه‌های نوآوری همچون خونه نقلی می‌داند و معتقد است مشکل عدم ورود توریست، شرایط اقتصادی و تحریم دست ما نیست، اما دست از تلاش برنمی‌داریم؛ اما شاید بد نباشد بگوییم که در زمان تحریم بهترین زمینه صادراتی کشور می‌توانست صنایع‌دستی باشد، چون این اقلام جز محصولات تحریمی نیستند، ولی متأسفانه ما کمترین میزان صادرات در این زمینه را به خود اختصاص داده‌ایم.
صراحتی که به توسعه فرهنگ منتهی می‌شود
مصائب و مشکلات یک خانه نوآوری به‌صورت خلاصه از زبان صاحب خونه نقلی بیان شد؛ البته که صراحت در کلام رضوانیان وجود داشت اما در پس پرده کلام این فعال اکوسیستم نوآوری و فناوری، توسعه فرهنگ بوم‌گردی بر پایه نوآوری بود. شاید در برخی مواقع خلاقیت، یک موضوع تکراری باشد اما ترویج فرهنگ و توسعه صنایع‌دستی ایران در دنیا یک موضوعی مهم و پراهمیت است که رضوانیانِ نوعی به‌تنهایی نمی‌تواند آنرا سرپا کند. این نیاز به یک وفاق و زبان مشترکی دارد که علاوه بر تلاش خانه‌های نوآوری از سوی مراجع بالادستی حل می‌شود.
