نگین فرهنگی ایران، سالهاست که با چالشهای زیستمحیطی عمیقی دستوپنجه نرم میکند؛ از خشکی زایندهرود و فرونشست زمین گرفته تا آلودگی هوا و انباشت پسابهای صنعتی و شهری. در این میان، راهاندازی تصفیهخانه پساب در شمال شهر، نویدبخش گامی بلند در مسیر بهبود اوضاع است؛ اما این اقدام، همزمان پرسشها و ملاحظاتی را درباره اثرات و چالشهایش به ذهن میآورد. یکی از مهمترین مزایای این تصفیهخانه، بازچرخانی آب و کاهش فشار بر منابع آبی اصفهان است. زایندهرود، که روزگاری شریان حیات این شهر بود، حالا به دلیل برداشتهای بیرویه و تغییرات اقلیمی، اغلب خشک و خاموش است. تصفیه پساب و استفاده مجدد از آن در کشاورزی و صنعت، میتواند بخشی از این فشار را کم کند. برای نمونه، بر اساس مطالعات، بازچرخانی پساب میتواند تا ۳۰ درصد نیاز آبی بخش کشاورزی را در مناطق خشک تأمین کند. این امر نهتنها به حفظ منابع زیرزمینی کمک میکند، بلکه از فرونشست زمین، که در دشتهای اصفهان-برخوار و مهیار به مرحله بحرانی رسیده، میکاهد. مزیت دیگر، کاهش آلودگی محیطزیست است. پسابهای تصفیهنشده، سالها تالاب گاوخونی و خاکهای اطراف را آلوده کردهاند، زیستبومهای شکننده منطقه را به خطر انداخته و سلامت عمومی را تهدید کردهاند. تصفیهخانه جدید، با استانداردهای بهروز، میتواند این پسابها را به آبی با کیفیت تبدیل کند که بهجای تخریب، به احیای اکوسیستم کمک کند. این اقدام، در کنار کاهش گازهای گلخانهای ناشی از تجزیه پسابها، گامی به سوی هوای پاکتر در شهری است که پاییز و زمستانهایش اغلب زیر سایه آلودگی سنگین میگذرد.
اما این سکه، روی دیگری هم دارد. مسئله پسماندهای جامد ناشی از تصفیه است. لجنهای صنعتی و شیمیایی، اگر بهدرستی مدیریت نشوند، خود میتوانند منشأ آلودگی جدیدی شوند، بهویژه در منطقهای که زمینهای کشاورزیاش با شوری و آلودگی دستبهگریباناند.
در نهایت، راهاندازی تصفیهخانه پساب، فرصتی است تا اصفهان، الگویی برای مدیریت پایدار منابع در مناطق خشک شود؛ اما این تنها یک گام است. برای نجات زیستمحیطی این شهر، نیاز به سیاستهای جامعتر داریم: از احیای زایندهرود و کنترل برداشتهای غیرمجاز گرفته تا توسعه انرژیهای تجدیدپذیر برای کاهش آلودگی هوا. تصفیهخانه، میتواند آغاز راه باشد، مشروط بر اینکه با عزمی راسخ و نگاهی بلندمدت همراه شود. نگذاریم این امید سبز، در سایه بیتوجهی، به رؤیایی دیگر برای اصفهانِ تشنه بدل شود.
پریا پارسادوست