عضو شورای شهر اصفهان گفت: اگر از فرونشست به عنوان بحران یاد کنیم، هیچ اجماعی برای رفع آن شکل نگرفته و هیچ تحرکی در این زمینه مشاهده نمی‌شود. سفره‌های زیرزمینی کاملا خالی شده و جاهایی هم که برکه‌هایی از آب هست، با حرص و ولع در حال مصرف آن هستیم.
اصفهان از شهرهای مهم تاریخی و فرهنگی ایران است که در طول تاریخ، به دلیل موقعیت جغرافیایی و آب‌وهوای مطلوب، به عنوان یکی از مراکز مهم اقتصادی، فرهنگی، گردشگری و سیاسی ایران شناخته شده است. اما در سال‌های اخیر، اصفهان با یک چالش جدی مواجه شده است که نه تنها می‌تواند تمام این موقعیت‌های برجسته را از این شهر بگیرد، بلکه در صورت ادامه این روند و نبود چاره اندیشی، به‌سرعت به سمت ویرانی، تخلیه جمعیت و مهاجرت مردم پیش می‌رود تا آنجا که شهری با عنوان اصفهان در فلات مرکزی ایران باقی نماند.
این چالش و این مشکل که حالا دیگر بسیاری از کارشناس‌ها از آن به عنوان بحران یاد می‌کنند، چندین دهه است که دامن اصفهان را گرفته و رها نمی‌کند، سال به سال هم در غفلت مسئولان استانی و کشوری بیشتر پیشروی می‌کند؛ بحرانی با نام “فرونشست زمین” که دلیل ساده رخداد آن، استخراج بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی است.
علل و عوامل مؤثر بر فرونشست زمین در اصفهان و بررسی راهکارهای ممکن برای حل این بحران چندی است در خبرگزاری تسنیم و با حضور کارشناسان و مسئولان بخش‌های مربوط مورد بررسی قرار گرفته است؛ امروز خبرنگار تسنیم با مجید نادرالاصلی؛ رئیس کمیسیون ویژه آب و مناطق کم‌برخوردار شورای اسلامی شهر اصفهان به گفت‌وگو نشسته است.
از چند زاویه می توان به بحث فرونشست نگریست؛ اولین زاویه، بُعد علمی و مطالعاتی درباره علل، ابعاد و گستردگی فرونشست و تاثیرات آن در زیست مردم است که باید مورد بررسی قرار گیرد. در این زمینه دو نگاه وجود دارد، برخی نظرشان این است که فرونشست زمین یک رویداد طبیعی مانند زلزله یا جابه‌جایی کوه‌ها و یک فروریزش است که در طول زمان رخ داده است. نگاه دیگر که نگاه دقیق‌تر و برجسته‌تری هم هست، این است که فرونشست صرفا یک رویداد طبیعی نیست، بلکه واکنشی است به یک سری علل و اتفاق که ما انسانها مسبب آن بودیم و امروز آثار آن را نیز در بناها و بافت مسکونی و بطن شهر اصفهان مشاهده می‌کنیم؛ آثاری که در طول سال‌های اخیر در اصفهان مورد توجه قرار گرفته است.
آیا در بحث فرونشست زمین در اصفهان نیازمند آگاه‌سازی عمومی و یک مطالبه عمومی و جدی هستیم؟
به نظر از حدود دو دهه پیش این موضوع در اصفهان سبب آسیب‌های تدریجی قابل مشاهده شده و این موضوع باید در ابعاد مختلف مورد بررسی عمیق قرار گیرد. ما در این داستان اصلا دنبال کار ژورنالیستی و جوسازی و جریان‌سازی مثل داستان آب نیستیم، بلکه می‌خواهیم که این مسئله در سطح کشور برجسته شود و راهکارها و مسیر حل مشکل را پیدا کنیم.
ببینید ما چند مسئله در اصفهان داریم که می‌توانسته و این ظرفیت را داشته که بتوانیم آن را به یک جریان عمومی و اجتماعی تبدیل کنیم، اما این اتفاق نیفتاده است؛ یکی موضوع آب است، بدتر از آن بحث محیط زیست و بهداشت و سلامت جامعه و همچنین مباحث خشکی‌ها و بی‌آبی‌ها و پیامدهای این بی‌آبی که فرونشست است. اینها مجموعه مسائلی است که در اصفهان وجود دارد و برای رفع آنها چاره اندیشی نشده است.
خب فرمودید که یک مجموعه مسائل حل نشده در اصفهان وجود دارد، برای حل آنها و به طور مشخص برای رفع همین مشکل فرونشست تاکنون چه اقداماتی انجام شده است؟
یک تحقیق و پژوهش بسیار خوب و جامع و کاربردی در مجموعه مدیریت شهری انجام شد که به نتایج بسیار خوبی هم رسید و ابعاد فرونشست در نقاط مختلف جغرافیایی استان مورد واکاوی قرار گرفت. بر اساس مطالعات و تحقیقات انجام شده، علت فرونشست اصفهان تهی شدن سفره‌های آب زیرزمینی و بافت خاکی اصفهان است. بافت و شرایط شهر و منطقه مرکزی استان اصفهان به این شکل است که سفره‌های زیرزمینی وقتی از آب تهی بشود و برداشت‌های قانونی و غیرقانونی و بی‌رویه انجام شود، خود به خود سبب فرونشست زمین می‌شود و این اتفاق اکنون افتاده و در بعضی مناطق شهری، زمین ۱۵ سانتی‌متر فرونشست دارد و آثار آن در بسیاری از نقاط حساس و حیاتی اصفهان خودنمایی می‌کند.
با طبیعت نمی‌شود مبارزه کرد، اما زمینه‌های ایجادش را می‌توان با اقداماتی گرفت و پیشگیری و مدیریت کرد که متاسفانه این کارها را نکردیم. اعتقاد ما این است که سفره‌های زیرزمینی اصفهان کاملا تهی و خالی شده است؛ در برخی جاها هم که برکه‌هایی از آب هست، با حرص و ولع زیاد در حال مصرف آن هستیم، بدون اینکه برای جبران آن تدبیری اندیشیده باشیم.
اگرچه فرونشست از اوایل دهه ۸۰ مورد توجه کارشناسان بوده و نسبت به گسترش آن هشدار داده اند و امروز به سطح شهر، بافت مسکونی و بافت تاریخی اصفهان هم رسیده، اما به نظر می‌آید مسئولان آن را چندان جدی نگرفتند، نظر شما چیست؟ به نظرتان اجماع همگانی روی بحث فرونشست در اصفهان به عنوان یک بحران که زیست‌پذیری در این استان را به مخاطره انداخته است، چقدر وجود دارد؟
هیچ؛ به نظر من اگر از فرونشست به عنوان بحران یاد کنیم، هیچ اجماعی برای رفع آن شکل نگرفته و هیچ تحرکی در این زمینه مشاهده نمی‌شود، اما اگر نگاه موضوعی به آن داشته باشیم، می‌توان گفت که در سلسله مسائل و مشکلات استان اصفهان به آن پرداخته می‌شود. ببینید ما در ازای آنچه از یک حادثه می‌فهمیم، نسبت به آن بسیج می‌شویم که فکر کنیم، برنامه بدهیم و اقدام بکنیم و هم اینکه یادآوری کنیم که این بحران است، اما اگر متوجه اهمیت مسئله نشویم، نه آن را بحران می‌بینیم و نه به عنوان یک بحران دنبال چاره‌اندیشی برای رفع آن خواهیم بود.
فرونشست از نظر من صددرصد بحران است و بخشی از مدیریت شهری را درگیر کرده است. اما ذکر این نکته هم مهم است که در بحث آب، مدیریت شهری هیچ گونه تکلیفی ندارد و فقط یک مصرف کننده آب است و کسی که متولی آب بوده، این مسئولیت را هم دارد که آب مورد نیاز برای زیست شهری و اداره مدیریت شهری را تامین کند، بنابراین شهرداری در این قسمت مسئولیتی ندارد، اما با این حال نگاه شورای شهر به موضوع آب، بر اساس مطالعه‌ای که انجام شده، نگاه جدی و عمیقی است و تلاش کرده که اتفاقات خوبی را برای اصفهان رقم بزند و حقوق قطعی شهر را نیز از مسئولان امر پیگیری و مطالبه کند.
مدیریت شهری در مسئله فرونشست علاوه بر تحقیقات و مطالعات، چه اقدام مهم عملی انجام داده است؟
از آنجا که فرونشست زمین در اصفهان، زندگی و سکونت مردم را درگیر کرده و یکسری از مناطق بسیار متراکم جمعیتی استان و شهر اصفهان دچار این داستان شده، شهرداری باید در برخی امور مثل صدور مجوزها دقت بیشتری کند و یکسری جاها که از سفره‌های زیرزمینی به صورت اجباری برداشت می‌شود را کنترل کند. اما این سهم شهرداری کفایت می‌کند؟ نه! از مجموعه سازمان‌های حاکمیتی، مدیریت بحران یا حوزه معاونت عمرانی استانداری تا راه و شهرسازی و سازمان آب تا بخش‌های نظارتی و قضایی همه تکلیف دارند برای اجرای راه‌های برون‌رفت از گسترش فرونشست، اقدام کنند.
شهرداری و مجموعه مدیریت شهری نیز یک تکلیف مشخص دارد؛ اینکه وقتی مشخص شد که در کجاها زمین فرونشست دارد، از صدور مجوزهای ساخت و ساز جلوگیری کند که البته برای شهرداری دشواری‌هایی دارد، ولی پای سلامت و زندگی مردم در میان است و چاره‌ای نیست.
برخی از مسئولان می‌گویند مسئله فرونشست در کشور متولی مشخصی ندارد، در راستای بحث مدیریت واحد شهری آیا به نظر شما با توجه به اینکه فرونشست اصفهان بیشتر مدیریت شهری را درگیر کرده است، می‌توان مسئولیت فرونشست را به مدیریت شهری داد تا این مجموعه بتواند در این حوزه عمیق‌تر و جامع‌تر عمل کند؟
متولی داشتن تا مدیریت واحد شهری دو مفهوم است؛ متولی در دستگاه حاکمیتی است؛ دستگاهی که مکلف است همه ارکان ذی‌نفع در یک موضوع را دور هم جمع کند و تکلیف سازمانی‌اش را دیکته و ابلاغ کند، بنابراین مدیریت واحد شهری باید در مجموعه استانداری شکل بگیرد.
فرونشست در اصفهان یک عارضه جدی است و مسئولان در همه سازمان‌ها اگر لازم باشد باید هر روز وقت صرف کرده و برای رفع آن تلاش و رسیدگی به آن را مطالبه کنند؛ البته این مطالبه کردن وظیفه همه ماست. اما سازمان‌های مختلف در استان هر یک به نوعی در این ماجرا سهم و نقش و وظیفه‌ای دارد که باید آن را انجام دهد.
در شورای اسلامی شهر اصفهان و شهرداری در زمان تصمیم‌گیری و تصویب یک پروژه در بافت‌های مسکونی و مناطق پرخطر از نظر فرونشست، تا چه میزان مسئله فرونشست و ظرفیت این مناطق مدنظر قرار می‌گیرد؟
یک کار اساسی که ما باید انجام بدهیم پژوهش منطقه به منطقه، نقطه به نقطه، خیابان به خیابان و محله به محله است تا ضریب آسیب‌پذیری مناطق مختلف روشن شود و این در حوزه شهرسازی ما امروز تعریف شده و معنا و مفهوم آن این است که ما دیگر در این نقاط باید حداقل از آن تراکم‌های معمول جلوگیری کنیم. خب این کار مربوط به حوزه برنامه‌ریزی و شهرسازی است و خوشبختانه در مجموعه مدیریت شهرداری مسئله‌ای به نام فرونشست نهادینه شده است.
