فضای سبز کلانشهر اصفهان زیر سایه بحران کم‌آبی و خشکی زاینده‌رود برای بقا می‌جنگد اما پژوهشگران دانشگاه صنعتی اصفهان با تولید و تکثیر ۲۰ گونه گیاه مقاوم به خشکی برای کمک به رفع این مشکل اقدام کردند.
کلانشهر اصفهان بیش از پنج هزار هکتار فضای سبز و حدود سه میلیون و ۶۲۰ هزار اصله درخت دارد اما حفظ این فضای سبز در سال‌های اخیر به‌دلیل کاهش منابع آبی و خشک شدن دوره‌ای رودخانه زاینده‌رود، با چالش‌های جدی روبه‌رو شده است.
به گفته برخی کارشناسان، کم‌آبی و محدود بودن آبیاری در مناطق گرم، زمینه‌ساز افزایش بیماری و شیوع آفت در بین درختان فضای سبز شده است و با وجودیکه بیشتر درختان کاشته شده در سال‌های گذشته مقاوم به خشکی هستند اما تنش آبی همچنان در پوشش گیاهی دیده می‌شود و افزایش دمای هوا، وضعیت را وخیم‌تر کرده است.
همچنین خشک شدن رودخانه زاینده رود در بسیاری از روزهای سال مشکلات متعددی را برای پوشش گیاهی اطراف این منبع آبی به‌ویژه در کلانشهر اصفهان بوجود آورده است که به گفته کارشناسان و مسوولان، حل این معضل به جاری سازی آب بستگی دارد.
از طرفی در این روزها که تغییر اقلیم، شهرهای ایران را در برابر بحران‌هایی چون خشکسالی قرار داده، چشم امید مردم اصفهان به حیات دائمی زاینده رود است اما نخبگان اصفهانی به آینده‌ای سبز با آبی کمتر فکر می‌کنند تا با دانش بومی بین فناوری و همکاری مدیریت شهری پیوند برقرار شود.
به گفته کارشناسان، این پیوند علمی می‌تواند راهگشای حفظ زیست‌پذیری و سرسبزی کلانشهرهایی مانند اصفهان باشد و گام‌هایی که امروز با تکثیر گیاهان کم‌آب‌بر برداشته شده نویدبخش آینده‌ای پایدارتر برای فضای سبز شهری است.
تغییر رویکرد کشت از گیاهان پرمصرف به گونه‌های مقاوم
در شرایطی که فضای سبز شهری تحت تنش شدید آبی روبه زوال است علم به کمک مدیریت شهری آمده است و پژوهشگران یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در مرکز نوآوری دانشگاه صنعتی اصفهان موفق به تولید و تکثیر ۲۰ گونه گیاه مقاوم به کم‌آبی شده‌اند که قابلیت استفاده در طراحی فضای سبز شهری را دارند.
عضو هیات علمی این شرکت دانش بنیان، درباره دستاورد مذکور گفت: کشت و پرورش گیاهان پرآب‌بری مانند چنار در فضای شهری دیگر به‌صرفه نیست و باید گونه‌هایی در اولویت قرار گیرند که سازگار با اقلیم خشک کشور باشند.
نجمه زمانی فروشانی با معرفی گونه‌های سازگار با کم آبی گفت: از جمله گیاهان تکثیر شده در این طرح می‌توان به بلوط ایران، همیشه‌سبز و قفقازی، افرای کیکم، داغ‌داغان زاگرس، گز پرشاخه، پنج‌انگشت، خرزهره ابلق، آتریپلکس، گل یخ، مریم‌گلی دارویی، ایساتیس، سنبله نقره‌ای، اُشنان، سانتولینا، آویشن خزنده، فیلا و چمن‌های مقاوم به خشکی مانند فستوکا ابلق اشاره کرد.
وی تأکید کرد: در این طرح از فناوری «منظره‌سازی کم‌نیاز به آب» بهره گرفتیم که دربرگیرنده روش‌هایی برای طراحی، اجرا و نگهداری فضای سبز با مصرف بهینه آب است.
کاهش ۶۰ درصدی مصرف آب با روش های علمی
به گفته این پژوهشگر، مطالعات میدانی نشان داده است که با استفاده از فناوری «منظرسازی کم‌نیاز به آب» مصرف آب در فضای سبز بین ۱۵ تا ۶۰ درصد و هزینه‌های نگهداری آن تا ۵۰ درصد نسبت به روش‌های مرسوم کاهش می‌یابد.
زمانی گفت: این دستاورد نه‌تنها به صرفه‌جویی در مصرف آب منجر می‌شود بلکه می‌تواند به افزایش دوام و سلامت فضای سبز شهری نیز کمک کند.
همکاری علمی با مدیریت شهری
این پژوهشگر اصفهانی گفت: بیش از چهار هزار و ۵۰۰ اصله از گونه های مقاوم به کم آبی از طرف این شرکت دانش بنیان به مدیریت فضای سبز شهر اصفهان تحویل داده و فرآیند جایگزینی آنها با گونه‌های پرآب‌بر آغاز شده است.
در کنار فعالیت شرکت‌های دانش بنیان، مراکز تحقیقاتی اصفهان نیز برای مقابله با تنش آبی و حفظ فضای سبز شهر در تکاپو هستند از جمله ایستگاه تحقیقاتی «محمودآباد» وابسته به سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان که به‌عنوان قطب تولید چمن‌های مقاوم به کم‌آبی شناخته می‌شود.
به گفته مجتبی حق‌شناس مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان، در ایستگاه محمودآباد چمن‌های مقاوم به خشکی تولید و جایگزین گونه‌های قدیمی و پرمصرف آب در شهر می‌شود.
چمن تولیدی این ایستگاه در حال جایگزین شدن با چمن‌های دارای نیاز آبی بالا مناطق پانزده‌گانه شهرداری اصفهان است و ۱۲ هکتار وسعت مجموعه محمودآباد به تولید چمن مقام به کم آبی اختصاص دارد.
همچنین در ایستگاه تحقیقاتی تولید گل و گیاه «جروکان» با حدود پنج هکتار مساحت، گونه‌های فصلی که بخش خصوصی آنها را تولید نمی‌کند، تولید و به مناطق شهرداری عرضه می‌شود.
استان اصفهان ۱۰.۷ میلیون هکتار مساحت دارد؛ بیش از ۹۰ درصد از مساحت استان معادل ۹.۸ میلیون هکتار را عرصه‌های منابع طبیعی و ملی شامل می‌شود که از این میزان حدود ۴۰۳ هزار هکتار را جنگل (چهار درصد)، ۶ میلیون هکتار را مرتع (۶۴ درصد) و سه میلیون هکتار را بیابان (۳۲ درصد) در برگرفته است.
جنگل‌های استان اصفهان به‌طور عمده در ۲ شهرستان فریدونشهر با۴۰ هزار هکتار و سمیرم با ۲۵ هزار هکتار قرار دارند و سرانه جنگل در این منطقه کمتر از ۰.۱ هکتار است اما با وجود سطح کم، تنوع گونه‌ای خوبی (۳۵ گونه درختی ودرختچه‌ای) دارد.
از مجموع فضای سبز شهر اصفهان، چهار هزار هکتار آن در اختیار شهرداری اصفهان و مابقی در اختیار سایر ارگان‌هاست که پشتیبانی فنی آن به عهده شهرداری قرار دارد.
