منطقه کاشان این خطه زرخیز و فرهنگی از دیرباز با همت والا و تلاش هنرمندان آن در عرصه‌های مختلف از جمله نساجی پیش‌رو بوده و عنوان شهر جهانی نساجی را به خود اختصاص داده است.
منطقه کاشان از تمدنی ۸۰۰۰ هزار ساله برخوردار است و بنا به اطلاعات به دست آمده از باستان‌شناسان این منطقه نخستین خاستگاه یک‌جانشینی جهان است، جایی در کنار تپه‌های سیلک که انسان‌ها در کنار هم زندگی جمعی را پس از غارنشینی آغاز کردند و به حرفه‌های مختلف مشغول شدند.
انسان‌ها برای تهیه قوت و غذا و ادامه زندگی به کشاورزی و دام‌داری پرداختند، سپس برای تهیه لباس به صنعت نساجی و بافت پارچه از الیاف‌های طبیعی روی آوردند، از این‌رو کاشان خاستگاه نخستین‌های این صنعت به حساب می‌آید.
سال‌ها پیش بود که کاشان به‌عنوان شهر ملی نساجی کشور انتخاب شد، چراکه شواهد باستان‌شناسی حاصل از کاوش‌های سیلک وجود آثار بافت پارچه‌روی بعضی اشیا از جمله سفالینه‌ها، نشان‌دهنده وجود این صنعت در هزاره چهارم پیش از میلاد در کاشان بوده است.
بر اساس اطلاعات ثبت شده در کتاب تاریخ کهن ایران در سده یازدهم، ۸۰۰۰ کارگاه بافندگی و ۲۵۰ کارگاه ابریشم‌بافی در کاشان فعال است، اوج شکوفایی صنعت نساجی کاشان به دوره صفویه بازمی‌گردد که بافت انواع پارچه‌های حریر، ابریشم و زربافت به اوج خود رسیده بود.
مخمل‌بافی، شعربافی، مهارت بافت فرش، قالی‌بافی، زیلوبافی، گیوه‌بافی، رنگرزی سنتی و مهارت بافت فرش جوشقان از جمله آثار ثبت شده در فهرست میراث ناملموس کشور مرتبط با نساجی سنتی بوده که از این خطه نشئت گرفته است.
پس از بافت پارچه تنوع طلبی انسان در رنگ‌ها سبب شد تا با مواد طبیعی همچون پوست‌های پیاز، گردو و انار به اختراع رنگ بپردازد، به‌نحوی که رنگرزی سنتی یکی از قدیمی‌ترین مشاغل کاشان است که قدمت آن به دوران پیش از اسلام می‌رسد، در این حرفه با استفاده از پاتیل‌های بزرگ برای رنگ کردن کالای نساجی و با استفاده از مواد گیاهی و طبیعی انواع رنگ‌های مورد استفاده خود را تهیه می‌کردند.
این خطه زرخیز و فرهنگی از دیرباز با همت والا و تلاش هنرمندان آن در عرصه‌های مختلف در مقیاس جهانی بوده، در صنعت نساجی پیش‌رو و عنوان شهر نساجی سنتی را به خود اختصاص داده است.
وجود توتستان‌های فراوان در شهر کاشان نشان از گذشته پر بار این منطقه در پرورش کرم ابریشم و تولید نخ ابریشم دارد، وجود کارگاه‌های پرورش کرم ابریشم، پیله‌کشی، ورتابی، چله دوانی، کلیاب‌کشی و رنگرزی پشتوانه بزرگی برای صنایع نساجی کاشان بوده که علاوه‌بر فراهم آوردن امکانات اولیه صنعتگران و بافندگان ایشان را از دیگر شهرها بی‌نیاز می‌کرده و تمام مراحل تهیه مواد اولیه در سطح شهر انجام می‌شده است.
کاشان در سال ۱۳۹۷ در شورای ملی صنایع‌دستی به‌عنوان شهر ملی نساجی از سوی هیئت داوران انتخاب شده بود و شهریور سال گذشته با نظر شورای جهانی صنایع‌دستی به‌عنوان شهر جهانی نساجی انتخاب شد؛ کاشان پانزدهم آبان همان سال و در آئینی به‌عنوان شهر جهانی نساجی انتخاب و معرفی شد.
این شهر غنی دارای کارگاه‌های آموزشی نساجی، فروشگاه صنایع‌دستی، کافه، عکاس‌خانه، کارگاه‌های آموزش رنگرزی، چله پیچی، بافت انواع پارچه، گلیم، جاجیم،
قالی‌بافی، خیاط‌خانه و طراحی پارچه است که نظر گردشگران خارجی و داخلی را به خود جلب می‌کند.
جاذبه‌های متنوع و صنایع‌دستی ویژه، منطقه کاشان را جهانی کرده است
امیر کرم‌زاده، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان درباره نساجی شهر کاشان به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: تلاش تمام عوامل به‌ویژه ارزیابان شورای جهانی صنایع‌دستی برای ایجاد زیرساخت‌ها و شکل‌گیری این نام جهانی برای کاشان ستودنی و قابل تقدیر است.
وی می‌افزاید: حمایت بی‌دریغ وزارت میراث، همکاری و حمایت همیشگی همه افرادی که در شهرستان عاشقانه و خالصانه موجبات برگزاری رویداد فرخنده پاسداشت کاشان شهر جهانی نساجی سنتی را شکل دادند، بیانگر تعامل و هم‌افزایی همه آن‌ها است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان اضافه می‌کند: جهانیان به این باور رسیدند که کاشان در مقیاس استانی و کشوری و با توانایی‌های بالقوه و بالفعل آن در مقیاس جهانی مطرح است.
کرم‌زاده با اشاره به وظیفه خطیر و مسئولیت سنگین آن‌ها در حوزه میراث فرهنگی شهرستان، استان و وزارت‌خانه تاکید می‌کند: با گام‌های محکم‌تر برای عملیاتی کردن شهر جهانی نساجی در جهان‌شهر کاشان ارزش و قابلیت‌های بسیار این دیار در مقیاس عملی آموزش، ترویج و تربیت به‌ویژه ایجاد کارگاه‌ها به منصه ظهور می‌رسد.
به گفته وی انتخاب کاشان به‌عنوان شهر جهانی نساجی سنتی مرهون و مدیون مردم و تلاش جوانان هنرمندان این خطه است.
علیرضا عبدالله‌زاده، رئیس اداره میراث فرهنگی گردشگری و صنایع‌دستی کاشان نیز خاطرنشان می‌کند: صنعت نساجی پیشینه‌ای ۴۰۰۰ ساله در کاشان دارد، با توجه به اینکه سال گذشته این منطقه به‌عنوان شهر جهانی نساجی سنتی معرفی شده است، تلاش می‌شود تا نساجی سنتی به گردشگران کاشان بهتر معرفی شود.
وی ادامه می‌دهد: در این راستا تلاش می‌شود تا با معرفی بیشتر هنرمندان این حوزه و برپایی نمایشگاه‌ها این صنعت به مردم کشور و جهان بهتر معرفی شود.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان کاشان تاکید می‌کند: هنرهایی همچون مخمل‌بافی، شعربافی، بافت فرش کاشان، قالی‌بافی، زیلوبافی، گیوه‌بافی، رنگرزی سنتی و بافت فرش جوشقان از جمله آثار ثبت شده در فهرست میراث ناملموس کشور مرتبط با نساجی سنتی است.
رئیس اداره میراث فرهنگی گردشگری و صنایع‌دستی کاشان هنرمندان فعال در زمینه نساجی سنتی در کاشان را نزدیک به ۱۰۰ نفر عنوان کرد و می‌گوید: این هنرمندان با ۳۰ دستگاه شعربافی، پنج دستگاه مخمل‌بافی و یک چادر شب‌بافی به زنده ماندن هنر اصیل نساجی منطقه کمک می‌کنند.
عبدالله زاده مخمل‌بافی، شعربافی، مهارت بافت فرش، قالی‌بافی، زیلوبافی، گیوه‌بافی، رنگرزی سنتی و مهارت بافت فرش جوشقان را از جمله آثار ثبت شده در فهرست میراث ناملموس کشور مرتبط با نساجی سنتی می‌داند و تصریح می‌کند: وجود بیش از ۱۷۰۰ اثر تاریخی شناسایی شده، بیش از ۳۴۰ اثر در فهرست میراث ملی، حدود ۴۵ اثر ثبت شده در حوزه میراث فرهنگی ناملموس و سه اثر ثبت شده در فهرست میراث جهانی از جمله باغ‌موزه فین، مهارت‌های سنتی در بافت فرش کاشان و آئین سنتی مذهبی قالی‌شویان مشهد اردهال، منطقه کاشان را در جغرافیای تاریخی و فرهنگی کشور و جهان شاخص کرده است.
وی اضافه می‌کند: هنرمندان شهرستان کاشان تاکنون بیش از ۱۸ نشان اصالت یونسکو و ۷۰ نشان ملی مرغوبیت صنایع‌دستی را کسب کردند که از این تعداد ۷۵ نشان در رشته نساجی است.
صنایع‌دستی نمادی از بروز و ظهور استعدادها و هنرهای درونی انسان است
حمیدرضا محمدی فشارکی، سرپرست فرمانداری کاشان درباره نساجی این منطقه اظهار می‌کند: بر اساس منابع مکتوب در سده یازدهم هجری، ۸۰۰۰ کارگاه بافندگی و ۲۵۰ کارگاه ابریشم‌بافی در کاشان فعال بوده است که خود نشان از تاریخ کهن این هنر در این منطقه دارد.
وی ادامه می‌دهد: با پژوهش‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که بافت منسوجات سنتی منطقه فرهنگی کاشان منحصربه‌فرد است و طراحی نقوش و شیوه بافت در هیچ جای دیگر ایران دیده نمی‌شود؛ وجود هنرمندان رشته‌های زری‌بافی، مخمل‌بافی، شعربافی، زیلوبافی، سفال‌گری و ثبت شهر جهانی نساجی سنتی، کاشان را در حوزه صنایع‌دستی تبدیل به یک شهر منحصر به فرد جهانی کرده است.
سرپرست فرمانداری کاشان فعال بودن بیش از ۳۰ کارگاه تولیدی مرتبط با نساجی سنتی و اشتغال مستقیم بیش از ۱۰۰ هنرمند در رشته‌های مختلف و مرتبط با نساجی سنتی را نشان از دیرینگی این هنر در منطقه کاشان و پویایی شهرستان در این حوزه می‌داند و تاکید می‌کند: صنایع‌دستی نمادی از بروز و ظهور استعدادها و هنرهای درونی انسان است که به واسطه خلاقیت و تبحر و ذهن خلاق هنرمندان به اجسام بی‌جان روح تازه‌ای از هنر می‌دمد و جسمی سخت و خشن را به اثری زیبا و ویژه تبدیل می‌کند.
محمدی فشارکی عنوان می‌کند: هنرهای سنتی و صنایع‌دستی از جمله هنرهایی است که از دیرباز نزد ایرانیان به‌ویژه مردم دیار کاشان به‌صورت ویژه پرداخته شده و توانسته است این شهر را از سایر مناطق جهان متمایز کند.
هنر کاشان جلوه‌ای منحصربه‌فرد دارد
محمد بینوا، مدیر مرکز هنرهای دستی میراث فرهنگی کاشان نیز با بیان اینکه اقبال عمومی مردم به صنایع‌دستی بسیار است، می‌گوید: کاشان قطب صنایع‌دستی است و با وجود قرارگیری در جوار اصفهان، هنر کاشان جلوه منحصربه‌فردی دارد.
وی با تاکید بر اینکه هنرمندان صنایع‌دستی کاشان با دریافت ۱۸ مهر اصالت بین‌المللی صنایع‌دستی و ۷۸ مهر اصالت ملی به‌عنوان یک شهرستان از بسیاری از استان‌های کشور آماری بهتر دارد، تصریح می‌کند: این نشان از پویایی صنایع‌دستی به‌ویژه نساجی سنتی دارد.
مدیر مرکز هنرهای دستی میراث فرهنگی کاشان با تاکید بر اینکه در حال حاضر بیش از ۱۰۰۰ نفر در ۷۰ رشته صنایع‌دستی در کاشان مشغول به فعالیت هستند، خاطرنشان می‌کند: کارگاه‌های فعال صنایع‌دستی در سطح شهرستان به‌خوبی مشغول به تولید آثار مختلف هستند، چنانچه دستگاه‌های اجرایی شهرستان و صاحبان صنایع توجه بیشتری به این واحدها داشته باشند و حداقل هدایا و سفارش‌های خود را از این کارگاه‌ها تهیه کنند می‌تواند کمک بزرگی به صنایع‌دستی و هنرهای سنتی کاشان باشد.
بینوا می‌گوید: هنرمندان صنایع‌دستی کاشان ۱۲ نشان یونسکو دریافت کرده‌اند که در کشور بی‌نظیر بوده و سال گذشته چهار نشان جهانی نیز در رشته‌های نساجی سنتی از سوی هنرمندان کاشانی کسب شده است.
توسعه و حفظ صنایع‌دستی قدیم در اقصی نقاط کشور از جمله منطقه تاریخی کاشان علاوه‌بر تعیین روزی برای پاسداشت نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و ارائه راهکارهای به‌روز است.
