رصد بازار عرضه و تقاضا نشان می‌دهد مصرف محصولات فولادی دچار تغییر شده و برخلاف ۲ سال پیش که ساخت و ساز محرک اصلی تقاضای فولاد بود، امروزه توسعه ماشین‌آلات و صنعت ماشین سازی به محرک اصلی تقاضا برای فولادسازان بدل شده است و صنعت فولاد باید خود را برای پیامدهای این تغییر آماده کند.
انجمن جهانی فولاد در آخرین گزارش خود میزان تولید جهانی فولاد خام برای ماه «نوامبر» ۲۰۲۳ میلادی(۱۰ آبان تا ۱۰ آذر ۱۴۰۲) را ۱۴۵ میلیون و ۵۰۰ هزار تُن اعلام کرد، هرچند این میزان تولید ۳.۳ درصد نسبت به تولید «نوامبر» سال ۲۰۲۲ افزایش دارد ولی در بیشتر ماه‌های سال ۲۰۲۳ میلادی شاهد کاهش تولید فولاد در جهان بودیم.
این کاهش مُستمر تولید جهانی فولاد خام، نشانه‌ای از تغییر جهت مصرف جهانی فولاد است که باید مورد توجه فولاد سازان داخلی قرار بگیرد.
تغییر جهت مصرف جهانی محصولات فولادی
رَصد تولید جهانی فولاد از یک طرف و بررسی میزان فروش محصولات فولادی از سوی دیگر، حکایت از این دارد که مصرف محصولات فولادی در سال ۲۰۲۳ تغییر جهت داده است و بر خلاف سال ۲۰۲۱ میلادی که بخش ساخت و ساز محرک اصلی تقاضای فولاد به شمار می‌آمد این بخش در سال ۲۰۲۳ تاثیر گذاری کمتری در تحریک فولاد سازان برای تولید داشته است.
بالا رفتن قیمت مواد اولیه مصرفی در بخش ساخت و ساز، افزایش ابهامات در بازار مسکن و جهش هزینه‌های وام بانکی برای مستغلات در نهایت به تقاضای کمتر برای ساخت سازه‌های مسکونی مُنجر شده است، که تبعات آن بر روی صنعت فولاد نیز تاثیر گذاشته است.
مصرف محصولات فولادی در حال تغییر جهت دادن است و از آنجا که پس از پایان شیوع جهانی کووید، با از سرگیری فعالیت‌های صنعتی، تقاضا برای ماشین‌آلات بالا رفته و صنعت ماشین سازی بخش زیادی از سرمایه‌ها را به خود جذب کرده است بنظر می‌رسد این تحولات راه را برای حضور محصولات فولادی نَوَرد شده فولاد سازان در بازارهای جهانی باز می‌کند.
صادرات آهن و فولاد ایران به بیش از هشت میلیون تُن رسید / تغییر جهانی «جهت مصرف» بر صادارات ایران تاثیرگذار بود
چندی پیش «انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران» گزارش تولید و صادرات فولاد و محصولات فولادی در هشت ماهه منتهی به آذر را منتشر کرد که براساس آن مجموع صادرات فولاد ایران شامل فولاد میانی و محصولات فولادی در این مدت، هفت میلیون و ۵۸ هزار تُن بود که با احتساب صادرات یک میلیون و ۹۵ هزار تُن آهن اسفنجی، صادرات آهن و فولاد ایران به بیش از هشت میلیون تُن رسیده است.
براساس این گزارش، صادرات محصولات میانی زنجیره فولاد در هشت ماهه امسال نسبت به مدت مشابه پارسال، رُشد ۷.۴ درصدی داشته است.
گزارش آخر «انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران» حکایت از آن دارد که تولید فولاد میانی در هشت ماه اول امسال نسبت به دوره مشابه سال قبل افزایش ۱.۹ درصدی، تولید کل محصولات فولادی افزایش ۱ درصدی و تولید آهن اسفنجی افزایش ۵.۴ درصدی داشته است که با توجه به رُشد ۷.۴ درصدی صادرات محصولات میانی زنجیره فولاد در این مدت می توان نتیجه گرفت: رشد صادرات محصولات فولاد میانی کشور بیش از میانگین رُشد تولید در سایر بخش‌های صنعت فولاد است.
سهم صادرات بیلِت و بلوم در هشت ماهه امسال، سه میلیون و ۴۱۸ هزار تُن و سهم صادرات تختال (اسلب)، یک میلیون و ۴۹۰ هزار تُن ثبت شد که این ارقام نشان می‌دهد صادرات تختال افزایش ۳۷.۶ درصدی و صادرات بیلت و بلوم کاهش ۲ درصدی داشته است.
لازم به ذکر است، در ساخت بسیاری از مقاطع فولادی مانند لوله، میلگرد و همچنین تیرآهن که بیشتر مصارف ساختمانی دارد از بیلوم و بیلت استفاده می‌شود و این در حالی است که از تختال (اسلب) بیشتر برای تولید محصولات تخت فولادی، مانند کُویل یا ورق‌های فولادی استفاده می‌شود که در صنعت ماشین سازی و ماشین‌آلات سنگین کاربرد دارد.
افزایش ۳۷.۶ درصدی صادرات اسلَب در کنار کاهش ۲ درصدی صادرات بیلت و بلوم گواه دیگری بر تغییر جهت مصرف جهانی محصولات فولادی و جایگزینی تقاضای فولاد برای ماشین‌آلات و صنعت ماشین سازی بجای تقاضای صنعت ساخت و ساز مسکن است.
صادرات محصولات فولادی ایران به نزدیکی ۲ میلیون تُن رسید
«انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران» اعلام کرد: کل صادرات محصولات فولادی کشور در هشت ماهه امسال، یک میلیون ۸۵۳ هزار تُن بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته، افزایش ۴ درصدی را نشان می‌دهد.
از میان محصولات فولادی، سهم صادرات مقاطع طویل فولادی، ۲ میلیون و ۱۵۰ هزار تُن بوده و صادرات این مقاطع در ۸ ماهه سال جاری، ۰.۳ درصد افزایش یافته است. صادرات میلگرد هم در این مدت نسبت به مدت مشابه سال قبل پنج درصد کاهش یافت و به ۱ میلیون و ۵۹۱ هزار تُن رسید، که نشان از رکود ساخت و ساز در فراسوی مرزهای ایران و در کشورهای همسایه دارد.
صادرات مقاطع تخت فولادی نیز با افزایش ۱۱.۳ درصدی به ۲۹۵ هزار تن رسیده که عمده آن ورق گرم بوده است و عمده وارد کنندگان این محصول از آن برای تولید ماشین آلات سنگین استفاده می‌کنند.
افزایش ۱۱.۳ درصدی صادرات مقاطع تخت فولادی که کاربرد اصلی آن در صنعت ماشین‌آلات سنگین و ماشین سازی است در کنار کاهش پنج درصدی صادرات میلگرد و رُشد بسیار کم صادرات مقاطع طویل فولادی نیز گواه دیگری بر تغییر جهت مصرف جهانی محصولات فولادی و جایگزینی تقاضای فولاد برای ماشین‌آلات و صنعت ماشین سازی بجای تقاضای صنعت ساخت و ساز مسکن است.
افزایش تولید صنعت فولاد، در سال رونق تولید
بر اساس گزارش آماری انجمن فولاد در هشت ماهه نخست امسال، تولید فولاد میانی شامل بیلت و بُلوم و تختال به ۲۱ میلیون و ۶۲۰ هزار تُن رسید که سهم تولید بیلت و بلوم ۱۳ میلیون و ۵۶۲ هزار تُن، سهم تولید اسلب هشت میلیون و ۵۸ هزار تُن بوده است که تولید بیلت و بلوم افزایش پنج درصدی و تولید تختال کاهش سه درصدی داشته است.
کاهش سه درصدی تولید تختال در حالی که افزایش محسوسی در صادرات این بخش اتفاق افتاده، می تواند لزوم توجه به «تغییر جهت مصرف جهانی محصولات فولادی» را گوشزد کند.
در گزارش انجمن فولاد ایران، رُشد تولید کل مقاطع تخت فولادی به ۲.۸ درصد رسید هرچند رشد تولید مقاطع طویل فولادی کاهش ۰.۵ درصدی را تجربه کرد.
تولید مقاطع تخت فولادی در هشت ماهه منتهی به آذر، ۶ میلیون و ۲۵۴ هزار تُن بود که پنج میلیون و ۹۷۳ هزار تُن سهم ورق گرم، یک میلیون ۵۹۸ هزار تُن سهم ورق سرد و یک میلیون ۱۳۵ هزار تُن سهم ورق پوشش‌دار بوده است و بر این اساس در مقایسه با مدت مشابه پارسال تولید ورق گرم افزایش ۱.۷ درصدی، تولید ورق سرد کاهش ۲ درصدی و تولید ورق پوشش‌دار افزایش ۱۱.۵ درصدی داشته است.
در ۸ ماهه سال جاری، تولید تیرآهن با افزایش ۱۳.۳ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۹۳۱ هزار تن رسیده است و تولید میلگرد هم با ۲.۵ درصد کاهش به هفت میلیون و ۷۲ هزار تن رسیده است. تولید نبشی، ناودانی و سایر مقاطع طویل فولادی نیز با افزایش ۶ درصدی همراه بوده است.
تولید آهن اسفنجی نیز طبق گزارش انجمن فولاد با افزایش ۵.۴ درصدی به ۲۵ میلیون و ۴۵۹ هزار تن رسیده است که رکورد جدیدی در این زمینه بحساب می آید.
بررسی آمار تولید و مقایسه آن با اطلاعات فولاد صادراتی ایران نشان می‌دهد، هنوز در کشور بخش مسکن و صنعت ساخت و ساز محرک اصلی در افزایش تقاضای فولاد ساختمانی محسوب می‌شود، هرچند این گرایش در سطح جهان رو به افول است.
تاثیر تغییر جهت مصرف جهانی محصولات فولادی بر بازار داخلی کشور و راهکار مقابله با آن
تغییر جهت جهانی مصرف محصولات فولادی نه تنها بر روی صادرات کشور تاثیرگذار بوده بلکه بر روی بازار داخلی نیز اثر گذاشته است و موجب افزایش قیمت‌ها در بازار ورق های فولادی شده است.
کارشناسان بر این باورند، فعال سازی ظرفیت های خاموش تولید و عرضه همه محصولات تولیدی واحدهای فولادی در بورس می‌تواند افزایش قیمت‌ها در بازار ورق های فولادی را تا حد زیادی کنترل کند.
دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با اشاره به افزایش اخیر قیمت ها در بازار ورق های فولادی، یکی از دلایل آن را ناشی از عدم عرضه ورق گرم سایر واحدهای تولیدی به جز فولاد مبارکه در بورس کالا دانست و گفت: تنظیم بازار ورق فولادی با عرضه مستمر همه تولیدکنندگان این رسته میسر است و نمی توان از شرکت های بزرگ فولادی نظیر فولاد مبارکه انتظار داشت که همه بار این بازار را به دوش بکشند.
سیدرسول خلیفه سلطانی ادامه داد: یکی از چالش‌های تنظیم بازار ورق های فولادی این است که برخی تولیدکنندگان در حالی که اسلب مورد نیاز خود را از بورس کالا تهیه می کنند اما به تکالیف خود در عرضه ورق گرم در بورس کالا عمل نمی کنند و محصولات خود را در بازار آزاد به فروش می رسانند که همین موضوع باعث التهاب در بازار می‌شود.
وی تصریح کرد: راه حل مدیریت بازار ورق گرم کاهش تقاضا در بورس کالا نیست بلکه ظرفیت های خاموش واحدهای تولیدی باید فعال و عرضه شوند. یکی از راهکارهای پیشنهادی در این خصوص، اصلاح قیمت پایه ورق گرم در بورس کالا است تا علاوه بر فولاد مبارکه، سایر واحدهای تولیدی ورق گرم نیز بتوانند محصولات خود را عرضه کنند. وی اضافه کرد: در حال حاضر با دستورالعمل شورای رقابت، حتی در برخی موارد قیمت پایه ورق گرم کمتر از اسلب خریداری شده توسط واحدهای نورد ورق تعیین می شود که لازم است این مانع هر چه زودتر مرتفع شود.
خلیفه سلطانی خاطرنشان کرد: اگر دولت به دنبال کنترل قیمت در محصولات میانی و نهایی فولاد است، لازم است قیمت آهن اسفنجی و تفاوت آن با قیمت شمش فولادی نیز از طریق افزایش تولید و عرضه آن کنترل شود چرا که افزایش قیمت آهن اسفنجی، تولید در کارخانجات فولادساز به ویژه در بخش خصوصی و مقیاس کوچک و متوسط را فاقد توجیه اقتصادی می کند.
حرکت به سمت تولید فولادهای پیشرفته و سبز راهبرد صنعت فولاد برای همگامی با تغییر جهانی جهت مصرف فولاد
تغییر جهانی جهت مصرف فولاد، که باعث شده عمده مصارف این کالای استراتژیک به سمت صنعت ماشین آلات برده شود، ایجاب می‌کند صنایع فولاد سازی کشور که بدنبال حضور فعال در عرصه صادرات هستند، باید حرکت به سمت تولید فولادهای پیشرفته را در دستور کار قرار دهند که لازمه آن توسعه خطوط و کارخانجات نَبَرد سرد و گرم است.
از سوی دیگر تحولات اخیر در صنعت جهانی فولاد که باعث شده قیمت تمام شده کاهش یابد، مزیتی در اختیار برخی فولاد سازان جهانی قرار داده که اگر فولاد سازان داخلی نتوانند همگام با این تغییرات فرآیندهای خود را بهسازی کنند، نمی تواند با وجود محدودیت های آب و گاز به فکر توسعه صادرات باشند.
وزیر صنعت و معدن و تجارت چندی پیش در آیین افتتاح «نیروگاه شهید کاظمی» فولاد مبارکه اصفهان بر این نکته تاکید کرد و گفت: صنعت فولاد، یک صنعت مادر است و بدون این فلز هیچ صنعتی امکان شکل‌گیری ندارد.
عباس علی‌آبادی ادامه داد: در سال‌های اخیر تحولات بزرگی در زمینه تولید فولاد در جهان بوجود آمده که کشورمان در برخی از حوزه‌ها همگام این تحولات بوده است و در بخش های دیگر هم باید بصورت پیشتاز وارد شویم.
وی تصریح کرد: گام مهمتر از تولیدِ فولادِ صِرف که در فولاد مبارکه دنبال می‌شود، حرکت به سمت تولید فولادهای پیشرفته و با ارزش افزوده بیشتر همچون فولادهای رنگی و ورق‌های ضدِ زنگ است.
جمهوری اسلامی ایران اکنون در بین ۷۱ کشور عضو انجمن جهانی فولاد، رتبه دهمین فولاد ساز را به خود اختصاص داده و پیش بینی شده با دستیابی به ظرفیت ۵۵ میلیون تنی در سال ۱۴۰۴ به جایگاه هفتمین فولاد ساز جهان برسد.
انجمن جهانی فولاد (worldsteel) یکی از بزرگترین و پویاترین انجمن های صنعتی در جهان است که تمامی کشورهای بزرگ تولید کننده فولاد در آن عضویت دارند. این انجمن نماینده تولید کنندگان فولاد، انجمن های ملی و منطقه ای صنعت فولاد و موسسات تحقیقاتی فولاد است و اعضای آن در حدود ۸۵ درصد از فولاد جهان را تولید می‌کنند.
