آلودگی هوا یکی از چالش‌های جدی زیست‌محیطی است که تأثیرات عمیقی بر سلامت انسان، اکوسیستم‌ها و تغییرات اقلیمی دارد؛ در این میان برخی کارشناسان حوزه محیط زیست معتقدند که «نور» به‌عنوان یک عامل طبیعی و انسانی می‌تواند نقش مهمی در آلودگی هوا داشته باشد.
تحقیقات نشان داده در روزهایی که هوا آلوده است، رادیکال نیترات به‌دلیل حساسیت به نور می‌تواند همچون یک شمشیر دولبه رفتار کند؛ به‌عنوان مثال در طول روز نور خورشید موجب شکسته‌شدن رادیکال نیترات و تبدیل آن به نیتروژن‌دی‌اکسید (مولکول اصلی در تولید ازن) می‌شود که در نتیجه هوا را آلوده‌تر می‌کند.
نور خورشید به‌ویژه در روزهای گرم، واکنش‌های شیمیایی بین آلاینده‌های اولیه همچون نیتروژن اکسیدها (NOx) و ترکیبات آلی فرار (VOCs) را تحریک می‌کند که منجر به تشکیل ازن در سطح زمین می‌شود، این ازن یک اکسیدکننده قوی است که می‌تواند شرایط تنفسی مانند آسم و سایر بیماری‌های ریوی را تشدید کند.
نور خورشید تسهیل‌کننده تبدیل ذرات معلق اولیه به ذرات ثانویه است که به‌طور معمول کوچک‌تر و سمی‌تر هستند؛ این ذرات ثانویه می‌توانند تا ۹۰ درصد از کل ذرات معلق در هوا را تشکیل دهند و به عمق ریه‌ها نفوذ کنند، حتی وارد جریان خون شوند.
یکی از یافته‌های کلیدی این است که نورهای روشن شهری نیز به تخریب ترکیبی به نام رادیکال نیترات کمک می‌کند؛ این ترکیب نقش مهمی در پاک‌سازی هوا ایفا می‌کند و با تجزیه آلاینده‌هایی از جمله ترکیبات آلی فرار (VOCs) که به تشکیل مه و ازن کمک می‌کنند، عمل می‌کند.
رادیکال نیترات تنها در شب به‌طور مؤثر عمل می‌کند، زیرا به نور خورشید حساس است و آن را تخریب می‌کند، با این حال، روشنایی شهری به اندازه‌ای قوی است که می‌تواند این رادیکال را نیز تخریب و فرایند پاک‌سازی شبانه را مختل کند، همچنین منجر به افزایش سطح آلاینده‌ها در روز شود.
کنترل نورپردازی‌ها، اقدام کوتاه‌مدت برای مقابله آلودگی هوا و کاهش ناترازی انرژی
محمدرضا سبزعلیان، استاد تمام دانشگاه صنعتی اصفهان در حوزه ژنتیک و فیزیولوژی گیاهان و درختان در این‌باره می‌گوید: در تنش‌های زیست‌محیطی، تولید هرچیزی نیاز به انرژی دارد و نور از جنس انرژی است، بنابراین اگر به موادی که آلوده‌کننده هوا هستند، انرژی دهیم، آلوده‌کننده‌ها زیاد می‌شوند؛ با انرژی نورانی روز از یک ماده اولیه آلوده‌کننده که دود خودروها است، ماده سمی تولید می‌شود، نور خورشید به ترکیبات لوله اگزوز برخورد می‌کند، باهم ترکیب می‌شوند و ماده سمی خطرناکی به نام «ازن» تولید می‌کند که تنفس آن خطرناک است.
وی می‌افزاید: هنگام شب که خورشید و انرژی وجود ندارد، آلاینده‌های جوی رسوب می‌کند و خنثی می‌شود، بنابراین اگر در شب که خورشید نیست، نور مصنوعی تولید کنیم، کار خورشید را انجام می‌دهد و هوا آلوده‌تر می‌شود، پس برای رفع مشکل باید نور شب‌ها را کم کنیم.
استاد تمام دانشگاه صنعتی اصفهان با تاکید بر اینکه باید در ادامه نورپردازی‌های شهرهایی همچون اصفهان تجدیدنظر شود، می‌گوید: از ساعتی به بعد شهرداری باید نور شب را در مناطقی که رفت‌وآمد شهروندان کم است، کاهش دهد؛ به‌عنوان مثال در پارک‌ها باید نور کم‌سو شود و تنها باید در مکان‌هایی که نیاز به امنیت رفت‌وآمد وجود دارد، نور برقرار باشد، در غیر این صورت در بلندمدت آسیب‌های جدی به مردم وارد می‌شود.
وی با بیان اینکه نوری که به درختان یا در مکان‌های تبلیغاتی تابیده می‌شود، باید هدفمند باشد، تصریح می‌کند: این نورها باید به‌نحوی باشد که هوا روشن نشود؛ به‌عنوان مثال نورهایی به رنگ آبی که انرژی زیادی دارد، نباید به درختان تابیده شود، در مقابل نورهای گرم همچون نور قرمز، آلایندگی هوا را تشدید نمی‌کند.
استاد تمام دانشگاه صنعتی اصفهان با بیان اینکه بعضی خیابان‌های شهر اصفهان که در شب نورپردازی شدید دارد، نقاط آلوده‌کننده بیشتری محسوب می‌شود، ادامه می‌دهد: در بعضی محلات و قسمت‌های شهر کمتر شاهد نورپردازی هستیم، به‌عنوان مثال سمت غرب و بخش‌هایی از جنوب شهر نورپردازی کمتر است، اما در بخش شمال، شرق و مرکز شهر که نورپردازی شدید وجود دارد، بیشتر در معرض بحران هستیم.
سبزعلیان با بیان اینکه اصفهان نسبت به تهران تفاوت‌هایی دارد، زیرا صنایع اطراف اصفهان بیشتر، منطقه از لحاظ هوا نسبت به تهران محبوس‌تر و آلودگی هوا بیشتر است، اما تهران نورپردازی بیشتری دارد، اظهار می‌کند: خبر خوب این است که محققان تلاش می‌کنند تا با به‌کارگیری شیوه‌های مختلف این بحران را کنترل کنند، البته برای تحقق اهداف باید تغییری در رویه به‌وجود آید و برنامه داشته باشیم و قانون و وظایفی برای مناطق تعیین کنیم تا نورپردازی درختان و تبلیغات کنترل‌شده باشد.
وی با بیان اینکه مهم این است که مشکل نورپردازی را بتوانیم در کوتاه‌مدت رفع کنیم، ادامه می‌دهد: خودروها آلاینده هستند، میزان مصرف سوخت بالا و کیفیت سوخت پایین است، اما حداقل می‌توانیم در رابطه با نورپردازی در کوتاه‌مدت اقدام کنیم.
استاد دانشگاه صنعتی اصفهان با بیان اینکه رسانه باید کمک کند تا این موارد به گوش مسئولان و مردم برسد تا بتوانیم در ادامه حیات این شهر کمک کنیم، اظهار می‌کند: باید راه‌حل‌های مختلف را در کنترل آلودگی مورد توجه قرار دهیم، زیرا کاهش نور در شب علاوه‌بر اینکه به کاهش ناترازی انرژی کمک می‌کند، موجب کنترل آلودگی هوا نیز می‌شود.
سبزعلیان با اشاره به مؤثر بودن فناوری‌های نوین و بهره‌گیری از شرکت‌های دانش‌بنیان تصریح می‌کند: در اصفهان شرکت‌های بزرگی فعالیت می‌کنند که می‌توانند چراغ‌های مناسبی برای فضای سبز طراحی کنند؛ دانش فنی و علم روز به این سمت می‌رود، همچنین در حوزه هوشمندسازی شرکت‌های مختلفی می‌توانند وارد شوند، تکنولوژی‌هایی را گسترش دهند و به کمک نورپردازی شهر بیایند.
نورپردازی در شهر اصفهان بر اساس تکنولوژی روز دنیا است
علیرضا سهرابی، معاون فنی و اجرایی سازمان زیباسازی شهرداری اصفهان در این‌باره به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: در حال حاضر برنامه‌ریزی برای نورپردازی شهر اصفهان بر اساس تکنولوژی روز دنیا است و تمام سیستم‌هایی که طراحی می‌شود، هوشمندانه و قابل کنترل است.
وی با بیان اینکه مدیریت شهری برنامه‌ریزی کلانی برای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر دارد، می‌افزاید: تلاش می‌کنیم تا حد امکان نور را از طریق انرژی‌های خورشیدی تأمین کنیم تا کمترین انرژی مصرف شود.
معاون فنی و اجرایی سازمان زیباسازی شهرداری اصفهان با اشاره به تأثیر منفی نور بر آلودگی هوا می‌گوید: نمی‌توانیم ادعا کنیم تمام اقداماتی که در شبانه‌روز انجام می‌دهیم، مثبت است، زیرا همیشه ضریبی از کارها را مبنا قرار می‌دهیم که اگر ضریب مثبت بیشتر باشد، کار را انجام می‌دهیم؛ در حال حاضر زیست شبانه مردم ایران زیاد است و آن‌ها بیشتر شب‌ها برای تفریح در سطح شهر حضور دارند، بنابراین اگر نشاطی وجود نداشته باشد، شاهد تأثیرات منفی در سرزندگی شهر و نشاط شهروندان خواهیم بود.
سهرابی با بیان اینکه باید بیشتر و دقیق‌تر بررسی شود که در حال حاضر نور چه تأثیراتی بر زندگی مردم دارد و چقدر بر نشاط اجتماعی و روحیه مردم تأثیر می‌گذارد؟ تصریح می‌کند: در کشورهای پیشرفته نیز استفاده از نور زیاد است، چرا که تأثیرات مثبت آن نسبت به تأثیرات منفی بسیار بیشتر است.
وی با بیان اینکه به‌جز نور موارد زیادی وجود دارد که تأثیر مستقیم و بیشتری بر آلودگی هوا دارد، خاطرنشان می‌کند: تمام گازهایی که در سیستم سرمایش خودروها و یخچال‌های منازل وجود دارد، ضرر زیادی برای لایه ازن دارد، اما نمی‌توانیم از این وسایل استفاده نکنیم، البته برای تمام این موارد باید با یک نگاه هوشمندانه برنامه‌ریزی شود و نکات منفی را تا جایی که امکان دارد به حداقل برسانیم و نکات مثبت‌ها را تقویت کنیم.
معاون فنی و اجرایی سازمان زیباسازی شهرداری اصفهان با تاکید بر اینکه باید اتفاقات جدیدی را رقم بزنیم، چراکه نوجوانان ما اتفاقات روز دنیا را در فضای مجازی مشاهده می‌کنند، می‌گوید: بسیاری از آن‌ها درخواست تبلیغات دیجیتال در شهر به جای بنر را دارند، بنابراین باید به یک‌سری مسائل منصفانه توجه کنیم.
سهرابی تاکید می‌کند: نور به‌طور عمده در آلودگی هوا مؤثر نیست، با این حال سازمان زیباسازی در نورپردازی طبق موارد روز دنیا پیش می‌رود و انرژی‌های خورشیدی درگیر می‌شود، همان‌طور که تمام سیستم‌ها با درایورها و اینورترها به‌عنوان تجهیزات روز دنیا روشن می‌شود.
تحقیقات نشان داده است که روشنایی مصنوعی مناطق شهری با فرایندهای طبیعی که در شب برای پاک‌سازی جو انجام می‌شود، تداخل دارد؛ در شهر اصفهان نورپردازی‌های شهری بر اساس متدهای روز دنیا انجام می‌شود، اما لازم است آسیب‌های مخرب این اقدام بر میزان آلودگی هوای این کلانشهر بررسی و اقدامات مؤثر انجام شود.
