پاییز و زمستان با وجود همه زیبایی‌هایی که دارد موعد به شماره افتادن دوباره نفس‌ها و تنگ آمدن ریه‌ها در اصفهان است؛ این روزها سخن از توقف مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها به میان آمده اما مردم و دغدغه‌مندان تاکید و باور دارند که نفس اصفهان به کهن‌رودش یعنی زاینده‌رود بند است و چاره‌اندیشی‌هایی از این دست، نباید مطالبه دیرین اهالی اصفهان برای احیای این رودخانه را به حاشیه براند.
آلودگی هوا قابی پرتکرار در گذر فصل‌ها از نصف جهان است؛ در روزهای داغ تابستان، گرد و غبار کام اهالی این دیار را تلخ می‌کند و در فصل سرما، پدیده‌هایی مانند وارونگی دما، سرزندگی و طراوت اصفهان را نشانه می‌رود.
طبق آمار و اطلاعات موجود، اصفهان یکی از آلوده‌ترین کلانشهرهای ایران است و کمترین تعداد روزهای پاک و همچنین میزان بارش سالانه را در مقایسه با سایر کلانشهرها دارد.
به گفته کارشناسان، منشا بخشی از آلودگی هوا در نیمه دوم سال مربوط به افزایش مصرف گاز توسط مشترکان خانگی است؛ ناترازی گاز در شرایط برودت هوا در فصل پاییز و زمستان، بناچار مصرف مازوت را در چرخه سوخت نیروگاه‌ها قرار می‌داد و شرایط آلودگی هوای مناطقی مانند اصفهان را سخت‌تر می کرد.
نیروگاه شهید محمد منتظری اصفهان یکی از واحدهای صنعتی بزرگ است که در برخی سال‌ها به‌دلیل ناترازی گاز ناچار به مازوت‌سوزی شد؛ این نیروگاه حدود ۵۰ درصد از انرژی برق مورد نیاز استان و ۳.۳ درصد برق شبکه سراسری کشور را تامین می‌کند.
در نیروگاه شهید منتظری اصفهان از سال ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰ مازوت سوزانده نشد اما با توجه به برودت هوا و ناترازی گاز، در سال ۱۴۰۰ به مدت یک و نیم ماه، در سال ۱۴۰۱ به مدت ۲ ماه و در سال ۱۴۰۲ نیز به مدت محدودی در اسفند از سوخت جایگزین(مازوت) استفاده شد.
با پیگیری دولت چهاردهم، استفاده از سوخت مازوت در روزهای سرد امسال در نیروگاه‌هایی مانند اصفهان ممنوع شد؛ به گفته محمد جعفر قائم پناه معاون اجرایی رییس جمهور، استفاده از سوخت مازوت در سه نیروگاه اراک، کرج و اصفهان بر اساس مصوبه هیات دولت و تاکید رییس جمهور برای حفظ سلامت مردم ممنوع شده است.
با وجود تلاش و همت دولت برای توقف مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها، این نکته قابل توجه است که هوای اصفهان در روزهایی که مازوت سوزانده نمی‌شود نیز آلوده است بطوریکه تابستان امسال اهالی این دیار بیشترین روزهای ناسالم را سپری کردند.
در همین پیوند، خبرنگار ایرنا در گفت و گو با حامد یزدیان نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی به واکاوی این مساله پرداخت.
نظر شما درباره تصمیم دولت برای منع مازوت‌سوزی در برخی کلانشهرها چیست؟
– در تعیین و ابلاغ سیاست‌ها در این زمینه، باید بین شهرهایی که بدون مازوت‌سوزی همواره با آلودگی هوا دست و پنجه نرم می کنند با دیگر شهرها تمایز قائل شد. در برخی کلانشهرها از جمله اصفهان و اراک از لحاظ جغرافیایی و توپوگرافی، گازهای آلاینده در هوا بطور معلق باقی می‌ماند، از طرفی بدون مازوت‌سوزی نیز وضعیت هوای این مناطق در بیشتر روزها آلوده است. با رایزنی های انجام شده مقرر شد در روزهای پیش رو مازوت‌سوزی در نیروگاه‌های اصفهان نداشته باشیم. توقف مازوت‌سوزی، مطالبه صریح مردم و نمایندگان مجلس بود که دولت آن را پذیرفت و استاندار اصفهان نیز بر آن تاکید دارد. با فضای همدلی که بین مسوولان مرتبط با این مساله در استان وجود دارد امیدواریم همه کمک کنند تا تصمیم دولت مبنی بر منع مازوت سوزی در فصل پاییز و زمستان رعایت شود.
در این شرایط آیا باید منتظر برگشت خاموشی ها در اصفهان باشیم؟
– مقرر شد این تصمیم از ۱۹ آبان اجرایی شود و وزارت نیرو ساعت خاموشی احتمالی را تنظیم کند. منع مازوت سوزی ممکن است به کاهش تولید برق و احتمال خاموشی منتهی شود که مدیریت این مساله در استان ضروریست البته شدت خاموشی ها به اندازه تابستان نخواهد بود.
آیا چاره‌اندیشی برای کاهش آلودگی هوای اصفهان تنها به منع مازوت‌سوزی خلاصه می‌شود؟
-در این رابطه شرکت‌های دانش بنیان و نهادهایی مانند سازمان انرژی اتمی طرح‌هایی درباره «گوگردزُدایی» از مازوت ارائه کرده‌اند که چنانچه صنایع بزرگ برای اجرای آنها در اصفهان سرمایه‌گذاری کنند حتی در صورت مازوت‌سوزی دیگر با آلایندگی آن مواجه نیستیم. می دانیم که افزایش ذخایر مازوت از مشکلات نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌های کشور است بنابراین چنانچه این طرح‌ها محقق شود می‌توانیم مازوت مازاد پالایشگاه‌ها را بدون نیاز به الزام در توسعه خطوط گاز از وضعیت آلایندگی خارج کنیم. در این زمینه حمایت از شرکت های دانش بنیان اصفهان برای رفع نیازهای استان در زمینه آلودگی هوا ضروریست. با توجه به اینکه فناوری این طرح پیچیده نیست امکان اجرای آن در کمتر از ۲ سال در اصفهان وجود دارد.
به این اشاره کردید که اصفهان حتی در روزهایی که مازوت سوزانده نمی‌شود نیز درگیر بحران آلودگی هواست، در این رابطه بیشتر توضیح دهید. کلاف سردرگم آلودگی هوا به چه ختم می‌شود؟
-به گفته کارشناسان و پژوهشگران بخش مهمی از آلودگی هوای کلانشهر اصفهان مربوط به خشکی زاینده رود و تالاب گاوخونی است. سطح تالاب و حتی بستر خشک رودخانه منشا تولید گرد و غبار و ریزگردهای سمی است. از طرفی خشکی زاینده رود و تالاب گاوخونی اثر جدی بر قطع چرخه زیست بوم(اکوسیستم) و کاهش بارندگی ها بر محدوده فلات مرکزی کشور دارد که این مساله آلودگی هوا را تشدید می کند. بنابراین در کنار کاهش مازوت سوزی، احیای زاینده‌رود همچنان بهترین راهکار کاهش آلودگی هوای اصفهان به‌شمار می‌رود. این در حالیست که رودخانه سال‌ها از هویت و اصالت خود فاصله گرفته و تنها به کانال انتقال آب کشاورزی تبدیل شده در صورتی‌که کارکرد اصلی آن، جریان دائمی برای فائق آمدن بر چالش های زیست محیطی است. با توجه به ناترازی منابع و مصارف حوضه آبریز زاینده‌رود باید طرح‌های انتقال آب را به‌عنوان یک راه حل برای احیای رودخانه جدی بگیریم.
زمزمه‌هایی مبنی بر احتمال سنگ‌اندازی در مسیر اجرای پروژه‌های آبی اصفهان به گوش می‌رسد، نظر شما در این باره چیست؟
-در سال‌های گذشته طرح های انتقال آب به اصفهان از جمله «کوهرنگ سه» و «بهشت آباد» با مسائلی همراه شد و به بهره برداری نرسید اما در ۲ سال اخیر با تعریف طرح «ماندگان» ( احداث سد ماندگان در سمیرم اصفهان) مقرر شد بخشی از کمبودها در حوضه زاینده‌رود رفع و برای جبران نیازهای زیست محیطی اختصاص یابد که پیشرفت خوبی داشته است. این طرح در هفته‌های اخیر با مخالفت‌هایی از سوی برخی مسوولان و نمایندگان استان‌های دیگر مواجه شد. نمایندگان مردم اصفهان در مجلس تلاش می کنند با اقناع سازی از سنگ‌اندازی ها جلوگیری کنند و حقوق از دست رفته مردم در این حوزه را دنبال کنند.
با توجه به چالش های موجود آیا در بودجه‌ریزی ۱۴۰۴ به مسائلی مانند آلودگی هوا و نیازهای آبی پرداخته شده است؟
– اگرچه بودجه ۱۴۰۴ در زمان خودش ارائه شد و ارقام آن نسبت به سال‌های قبل شفافتر است اما در فصل آب و کشاورزی احکام محدودی برای آن آمده است، در حالیکه بهره وری آب و کشاورزی جزو الزامات برنامه هفتم توسعه است اما متناسب با اهمیت آن برنامه چندانی در بودجه نمی‌بینیم که امیدواریم این مساله در روزهای آتی در کمیسیون ها مطرح و بازبینی شود.
آیا زمان بازگشایی زاینده رود نزدیک است؟
– از ابتدای امسال ترجیح نمایندگان مردم اصفهان در مجلس این بود که در پاییز حتما شاهد بازگشایی زاینده رود برای مرحله نخست آبیاری کشت کشاورزان باشیم، زیرا زمان مناسب آبیاری بر بهره وری کشاورزی تاثیر می گذارد. ذخیره سد زاینده رود اکنون به نحوی است که امکان بازگشایی رودخانه در پاییز فراهم است اگرچه شاید نتوان همه نیاز آبی را تامین کرد اما این مساله قابل مدیریت است. پیگیری های خوبی در وزارت نیرو و جلسه‌های سازگاری با کم آبی استان انجام شد و با توافقاتی که با کشاورزان شرق و غرب داشتیم امیدواریم تا ۲ هفته آینده بازگشایی زاینده رود اتفاق بیفتد. البته این موضوع مهم است که بدانیم چنانچه بارندگی های پیش رو مناسب نباشد در نوبت های بعدی حجم سد زاینده رود کاهش یافته و به نقطه بحرانی تامین آب آشامیدنی نزدیک می شود که ممکن است بازگشایی را به تاخیر بیندازد.
آیا برای جذب مشارکت خیران و دوستداران اصفهان در رفع نیازهای زیست محیطی و آبی، ساز و کار مشخصی وجود دارد؟
– در این زمینه نمایندگان استان بدنبال بازگشت مالیات های پرداختی اصفهانی ها به استان هستند. در برنامه هفتم توسعه احکامی آمده که این فرایند را تسهیل کرده است. خیران می توانند مالیات خود را در طرح‌های نیمه تمام محیط زیست هزینه کنند که دولت آن را به‌عنوان اعتبار مالیاتی در نظر می گیرد. همچنین با اجرای طرح نشان‌دار کردن مالیات، افراد می توانند انتخاب کنند که مالیات آنها در چه زمینه‌هایی هزینه شود. با توجه به چالش‌های محیط زیستی اصفهان خیران نیز می‌توانند به این عرصه ورود پیدا کنند. در بودجه به‌دنبال اصلاحاتی هستیم که در بخش آب نیز امکان مشارکت خیران وجود داشته باشد.
وضعیت کم‌آبی در اصفهان به یکی از چالش‌های اساسی این خطه تبدیل شده است تا جایی که تأمین آب آشامیدنی بویژه در فصول گرم سال با اختلال روبه‌رو می‌شود؛ تنش آبی این استان در کنار خشکی مستمر رودخانه زاینده‌رود، افزایش پدیده‌های مخربی همچون فرونشست زمین، ریزگردها و دیگر معضلات زیست محیطی را به همراه داشته است.
از ابتدای امسال تا اواخر مرداد، اصفهانی ها ۴۵ روز هوای ناسالم ناشی از فعال شدن کانون های فرسایش بادی و انتشار گرد و خاک را سپری کردند.
پیش از این مسوولان پیش بینی کرده بودند با اجرای پروژه‌های تامین آب اصفهان (انتقال آب از دریا) و وارد مدار شدن سامانه «شهید رییسی» (آب های جنوب استان) در بهار سال آینده و با مجموعه اقداماتی که در کوهرنگ انجام می‌شود، احیای زاینده‌رود در اواخر سال ۱۴۰۴ قابل تحقق باشد.
