زیرِ زمین شهر اصفهان تونل و ایستگاه‌های خط دو قطار شهری به آرامی در حال شکل گرفتن است و کارگران در تلاشی بی‌وقفه، با هر ضربه چکش و هر جابه‌جایی خاک، امید به روزی دارند که این ایستگاه‌ها تکمیل شود تا ظرفیت جدیدی به حمل‌ونقل شهر زندگی اضافه شود؛ ایستگاه متروی امام حسین (ع) یکی از این ایستگاه‌ها است.
در عمق ۳۰ متری زمین شهر اصفهان، جایی که دست امواج موبایل و روشنایی روز هم به آن نمی‌رسد، ایستگاه متروی امام حسین (ع) آرام‌آرام شکل می‌گیرد؛ این ایستگاه که به‌عنوان عمیق‌ترین ایستگاه خط دو مترو شناخته می‌شود، یکی از پروژه‌های چالش‌برانگیز و پیچیده عمرانی شهر به حساب می‌آید و هر روز در این فضا که بوی خاک باران‌خورده به مشام می‌رسد، تلاش‌های بی‌وقفه‌ای در جریان است.
جایی که در کنار هزینه سنگین برای ساختش، وجب به وجب پیشرفت آن حاصل دسترنج کارگرانی است که در سخت‌ترین شرایط مشغول کار هستند.
از ورودی ایستگاه که وارد می‌شوید، تابلوها و نوشته‌های هشدارآمیز متعدد، مخاطرات کار را متذکر می‌شود و توأمان فضای خاکی به چشم می‌آید؛ گرد و خاک سنگینی که در هوا معلق است، با صدای قدرتمند ماشین‌آلات سنگین و بیل‌های مکانیکی که به‌طور مداوم خاک و سنگ را جابه‌جا می‌کنند، درهم آمیخته است.
صدای ماشین‌آلات سنگین و بیل مکانیکی که با تلاش کارگران هماهنگ شده، ریتمی منحصربه‌فرد ایجاد کرده است و ماشین‌های غول‌پیکر با صدای بلند و لرزش‌های سنگین زمین، خاک و سنگ‌ها را کنار می‌زنند تا راه برای شکل‌گیری این پروژه بزرگ هموار شود.
کارگران با دست‌هایی که به‌خاطر کار سخت، سنگین شده است، مشغول ساخت این ایستگاه هستند و با هر بیل خاکی که به زمین زده می‌زنند، گامی به جلو برمی‌دارند؛ چندان بی‌راه نیست اگر سختی کار حفاری مترو را با کار در معدن مقایسه کنیم.
چکیدن آب از سقف‌های بتنی تازه‌ساخت و راه‌های گل‌ولایی که در مسیر ورودی ایجاد شده است، نشان از زمینی دارد که هنوز به آرامش نرسیده است، اما این مسائل مانعی برای ادامه کار نیست و اینجا کارگران با عزم راسخ به کار ادامه می‌دهند؛ گویی هر گام که به پایان نزدیک‌تر می‌شوند، انرژی و انگیزه بیشتری در وجود آن‌ها جریان پیدا می‌کند.
ناگهان صدای اذان در فضای غبارآلود و پر از صدای دستگاه‌ها طنین‌انداز می‌شود؛ صدایی که آرامش را به دل این محیط سخت می‌آورد؛ تعدادی از کارگران به گوشه‌ای از ایستگاه نیمه‌کاره می‌روند تا برای ادای نماز آماده شوند و برخی نیز برای ناهار و تجدید قوا به استراحت می‌پردازند و در فضای کوچکی کنار ماشین‌آلات، لبخندها و گپ‌وگفت‌هایی رد و بدل می‌شود که نشان از همدلی و پیوندی عمیق میان این انسان‌های سخت‌کوش دارد.
تابلوهای ایمنی اطراف کارگاه به چشم می‌خورد و حضور نیروهای بخش HSE (بهداشت، ایمنی و سلامت) که با دقت مراقب هستند تا تمام استانداردهای ایمنی رعایت شود، حاکی از اهمیتی است که به سلامت و ایمنی کارگران در این محیط سخت کاری داده شده است؛ هر تابلو هشدار می‌دهد که خطر همیشه در کمین است و لحظه‌ای غفلت می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری به‌همراه داشته باشد، هرچند که دغدغه‌های ایمنی و تأمین تجهیزات لازم نیز به دلیل محدودیت‌های مالی به چالشی دیگر تبدیل شده است.
صادق افشاری، مسئول ایمنی، سلامت و بهداشت ( HSE) در ایستگاه امام حسین (ع) خط دو قطار شهری اصفهان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: پیش از سال ۱۳۹۴، ایمنی در سیستم قطار شهری وجود نداشت و منجر به بروز حوادث تلخ و ناگواری از جمله فوت چند کارگر شده بود، اما با ایجاد سیستم ایمنی در قطار شهری اصفهان از سال ۱۳۹۴ به بعد، اقدامات قابل‌توجهی برای بهبود شرایط ایمنی صورت گرفته است.
وی ادامه می‌دهد: در این سیستم جدید برای هر ایستگاه یک سرپرست HSE منصوب شد و ساختار ایمنی به شکلی تنظیم شد که گزارش‌ها به‌صورت لحظه‌ای و آنلاین در دسترس باشد و تمام اطلاعات مرتبط با پروژه‌ها به‌روز شوند.
مسئول ایمنی، سلامت و بهداشت این این ایستگاه تاکید می‌کند: سلسله‌مراتب ایمنی به این صورت است که از هلپر (کمک‌کارگر) شروع می‌شود، سپس افسران ایمنی که مسئولیت نظارت و بازرسی دارند، سرپرستان ایمنی، ناظران ایمنی و در نهایت مدیران HSE در رده‌های بالاتر قرار می‌گیرند.
افشاری می‌گوید: فرایند آموزش ایمنی برای کارگران به‌گونه‌ای است که پس از ورود به محل کار، آموزش‌های لازم را دریافت می‌کنند و این آموزش‌ها شامل آشنایی با قوانین ایمنی، پر کردن مستندات مربوطه و آموزش‌های تخصصی در زمینه ایمنی محیط کار و تجهیزات می‌شود، همچنین در صورت وقوع حادثه، حادثه‌ها آنالیز و بررسی می‌شود تا علل بروز حادثه شناسایی و از تکرار آن جلوگیری شود.
وی اضافه می‌کند: طراحی ایستگاه باید به‌گونه‌ای انجام شود که از هرگونه آسیب جلوگیری کند؛ با وجود تلاش‌ها برای کاهش تعداد حوادث، اما وقوع حادثه در هر پروژه کاری اجتناب‌ناپذیر است، از این‌رو تلاش می‌کنیم که شدت و تعداد حوادث را به حداقل برسانیم، همچنین سیستم ایمنی در خط دو قطار شهری اصفهان بهبود پیدا کرده و تلاش‌های مستمری برای آموزش کارگران و پیشگیری از حوادث شده است.
این ایستگاه قرار است در آینده نه‌چندان دور به‌شرط تأمین منابع مالی مورد نیاز در موعد مقرر، یکی از نقاط کلیدی خطوط متروی اصفهان باشد، اما در شرایط فعلی کمبود بودجه موجب شده است که بسیاری از برنامه‌ها و جدول‌های زمان‌بندی به تأخیر و حتی در بعضی موارد، خرید تجهیزات و مصالح ضروری به تعویق بیفتد.
این پروژه که روزگاری با امید به بهبود حمل‌ونقل شهری آغاز شده بود، هم‌اکنون به نمونه‌ای از مقاومت و ایستادگی در برابر سختی‌ها تبدیل شده است و کارگران و مسئولان پروژه، با هر ضربه چکش و هر جابه‌جایی خاک، امید به روزی دارند که این ایستگاه تکمیل شود و صدای عبور قطارها جایگزین صدای بیل‌های مکانیکی و ماشین‌آلات سنگین شود.
تکمیل خط ۲ قطار شهری اصفهان ۴۰ هزار میلیارد تومان اعتبار می‌خواهد
عباس حاج‌رسولی‌ها، رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان اظهار می‌کند: تمام دغدغه مدیریت شهری در دوره ششم، تکمیل خط دو قطار شهری اصفهان است و در حال حاضر باید طی یک یا دو ماه آینده خط سه مترو را نیز آغاز کنیم؛ در این راستا پیمانکاران تمام ایستگاه‌ها انتخاب و پروژه‌ها تعریف شده‌اند، بنابراین به موازات اجرای خط دو باید به خط سه نیز رسیدگی کنیم.
وی ادامه می‌دهد: هزینه احداث هر ایستگاه مترو معادل هزینه احداث چند خیابان است، از این‌رو باید بر این مرزبندی‌ها نظارت کنیم.
رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان تاکید می‌کند: به‌تازگی گروه‌های مختلف دانشگاهی، فرهنگی و جهادی از این پروژه بازدید کرده‌اند و امیدواریم بتوانیم فاز نخست خط دو قطار شهری اصفهان را در این دوره راه‌اندازی کنیم.
حاج‌رسولی‌ها می‌گوید: سال جاری بیش از شش تا هفت هزار میلیارد تومان بودجه برای پروژه قطار شهری اصفهان در نظر گرفته‌ایم و با وجود مشکلات نقدینگی و شوک‌هایی که به دلیل تغییرات دولت به دستگاه‌های بزرگ وارد شده است، امیدواریم بتوانیم پروژه‌ها را به سرانجام برسانیم.
وی اضافه می‌کند: دولت جدید تعهداتی همچون ارائه اوراق مشارکت و تسهیلات وام داده است، اما در حال حاضر نقدینگی دچار مشکلاتی شده که بر اقتصاد شهر و شهرداری نیز تأثیرگذار بوده است؛ اگر جریان نقدینگی به حرکت درآید، خط دو قطار شهری اولویت نخست مدیریت شهری خواهد بود.
سه ایستگاه خط ۲ قطار شهری آماده ریل‌گذاری است
رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان خاطرنشان می‌کند: برای خط سه قطار شهری نیز قراردادهای لازم با پیمانکاران منعقد شده است و دستگاه حفاری (TBM) در این دوره به‌کار گرفته خواهد شد، همچنین مراحل مربوط به ریل‌گذاری، خرید واگن و سیستم‌های سیگنالینگ با قراردادی که با شرکت مپنا منعقد کرده‌ایم در حال پیگیری است.
حاج‌رسولی‌ها تاکید می‌کند: قراردادهای مربوط به خط دو نیز به‌طور کامل منعقد شده است و امیدواریم با تحرک در اقتصاد کشور، این پروژه‌ها با سرعت بیشتری پیش برود.
وی می‌گوید: هدف ما این است که تا پایان دوره ششم مدیریت شهری، فاز نخست خط دو قطار شهری به بهره‌برداری برسد، همچنین رینگ چهارم ترافیکی آماده و بخش شرقی شهر نیز تکمیل خواهد شد.
رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان خاطرنشان می‌کند: در رابطه نقدینگی پروژه قطار شهری، حتی در شرایط فعلی نیز مرتب پروژه‌ها پیگیری می‌شود و بازدیدهای منظمی صورت می‌گیرد.
حاج‌رسولی‌ها ادامه می‌دهد: برای تکمیل خط دو قطار شهری حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است که امیدواریم از طریق قرارداد مپنا، بتوانیم ریل‌گذاری را به اتمام برسانیم.
وی می‌گوید: ریل‌گذاری سه ایستگاه از خط دو قطار شهری اصفهان شامل دارک، زینبیه، و عاشق اصفهانی هم‌اکنون انجام شده است.
رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان تاکید می‌کند: خط دو قطار شهری اصفهان لزوماً نباید تمام ایستگاه‌ها را شامل شود و می‌توان با افتتاح چند ایستگاه، بهره‌برداری از این خط را آغاز و در طول زمان دیگر ایستگاه‌ها را آماده افتتاح کرد.
خروج ۲ تی‌بی‌ام از ایستگاه ابن‌سینا تا یک ماه آینده
سیدمحسن واعظی‌فر، مدیرعامل سازمان قطار شهری اصفهان و حومه با اشاره به آخرین وضعیت پروژه خط دو قطار شهری اصفهان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در حال حاضر تی‌بی‌ام جبهه شمالی این خط به ۱۰۰ متری ایستگاه ابن‌سینا رسیده، اما به‌دلیل اینکه به سنگ جوش برخورد کرده است، این روند طولانی‌تر می‌شود و حدود یک ماه به‌طول می‌انجامد، همچنین تا یک ماه آینده دو تی‌بی‌ام جبهه شمالی در ایستگاه ابن‌سینا دمونتاژ و خارج می‌شود.
وی اضافه می‌کند: هنگامی که تی‌بی‌ام دوم جبهه شمالی مترو به ایستگاه ابن‌سینا برسد، در این مکان طرح ترافیک اجرا می‌شود.
مدیرعامل سازمان قطار شهری اصفهان و حومه با بیان اینکه به‌رغم وجود مشکلات مالی، فونداسیون ایستگاه ابن‌سینا به حدی رسیده است که تی‌بی‌ام بتواند وارد آن شود، تاکید می‌کند: تی‌بی‌ام جبهه غربی خط دو قطار شهری اصفهان نیز بین ایستگاه آمادگاه و امام حسین (ع) در حال حرکت است و در حال حاضر زیر ساختمان کتابخانه مرکزی شهرداری قرار دارد.
برای ساخت سوله‌های محل دپو به ۱۰۰ میلیارد تومان بودجه نیاز است
واعظی‌فر با اشاره به وضعیت ریل‌گذاری ایستگاه‌های خط دو متروی اصفهان می‌گوید: ریل‌گذاری تونل غربی جبهه شرقی خط دو متروی اصفهان در سه ایستگاه دارک، زینبیه و عاشق اصفهانی به‌طور کامل انجام شده است؛ طبق هدف‌گذاری انجام‌شده برای ادامه ریل‌گذاری باید از ایستگاه عاشق اصفهانی به سمت ایستگاه لاله حرکت شود.
وی با اشاره به وضعیت محل دپوی خط دو متروی اصفهان ادامه می‌دهد: تنها دو لکه در محل دپو آزادسازی نشده است که در جلسه بازدید اعضای شورا از شهرداری منطقه ۱۴ قول گرفته شد تا پایان مهر تمام آزادسازی‌ها انجام شود.
مدیرعامل سازمان قطار شهری اصفهان و حومه خاطرنشان می‌کند: برای ساخت سوله‌های محل دپو به ۱۰۰ میلیارد تومان بودجه نیاز داریم که در این راستا وعده داده شده است تا پایان سال تعدادی رام قطار تحویل داده شود.
ایستگاه امام حسین (ع) بزرگترین ایستگاه قطار شهری اصفهان است
آرمین مقبلی، طراح ایستگاه امام حسین (ع) در خط دو قطار شهری درباره چالش‌های طراحی و ساخت این ایستگاه اظهار می‌کند: ایستگاه امام حسین (ع) در خط دو قطار شهری یکی از بزرگترین و عمیق‌ترین ایستگاه‌های مترو در کشور محسوب می‌شود.
وی درباره چالش‌های فنی و مهندسی این پروژه ادامه می‌دهد: این ایستگاه از بسیاری جهات با ایستگاه‌های متداول قطار شهری در اصفهان و دیگر شهرهای کشور متفاوت است و یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها، مواجهه با آب زیرزمینی بود که از عمق حدود ۱۶ تا ۱۷ متری از سطح زمین آغاز می‌شد؛ این مسئله موجب شد که برای ساخت این ایستگاه، نیاز به تکنیک‌های نوآورانه‌ای باشد.
طراح ایستگاه امام حسین (ع) در خط دو قطار شهری تاکید می‌کند: تونل خط دو را باید از زیر تونل خط یک عبور می‌دادیم و این در شرایطی بود که ایستگاه در منطقه‌ای با میراث فرهنگی و تاریخی قرار داشت و به‌دلیل این محدودیت‌ها، میراث فرهنگی اجازه نمی‌داد که کارهای ساخت‌وساز در سطح زمین انجام شود و تمام عملیات باید در زیرزمین انجام می‌شد.
مقبلی می‌گوید: یکی از دیگر مشکلات، نوع خاک منطقه بود که به‌دلیل وجود آب زیرزمینی، برای کار مناسب نبود و به دلیل شرایط پیچیده‌ای که شامل محدودیت‌های بالا و پایین بود، نمی‌توانستیم ایستگاه را بالاتر ببریم یا عمیق‌تر کنیم، همچنین خاک منطقه به‌دلیل مجاورت با زاینده‌رود، بسیار مرطوب بود و هرچه بیشتر آبکشی می‌کردیم، آب بیشتری به منطقه وارد می‌شد.
ایستگاه امام حسین (ع) خط دو قطار شهری با عرض سکوی ۲۲ متر، دو برابر پهنای ایستگاه‌های دیگر طراحی شده است
وی اضافه می‌کند: در این راستا تیم مهندسی تصمیم گرفت تا از روش دیوارهای آب‌بند استفاده کند که در زمان‌های گذشته در اصفهان و دیگر شهرها نیز به کار گرفته شده بود، اما این بار با چالش‌های جدیدی روبه‌رو بود، زیرا این روش نیازمند استفاده از تجهیزات بزرگ بود که باید زیرِ زمین مستقر می‌شد.
طراح ایستگاه امام حسین (ع) در خط دو قطار شهری با اشاره به طراحی ایستگاه در سه طبقه خاطرنشان می‌کند: به‌دلیل محدودیت‌های فضایی، تصمیم گرفتیم ایستگاه را در سه طبقه طراحی کنیم؛ طبقه اول مخصوص تردد مسافران و فروش بلیت است، طبقه دوم فضای تکنیکال و تجهیزات فنی است و طبقه سوم که بخش عمده‌ای از عملیات اجرایی در آن انجام می‌شود.
مقبلی می‌گوید: این ایستگاه با عرض سکوی ۲۲ متر، دو برابر پهنای ایستگاه‌های دیگر طراحی شده است و با وجود تمام این پیچیدگی‌ها، هزینه ساخت این ایستگاه تنها کمی بیشتر از ایستگاه‌های متداول بوده و به حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلیارد تومان رسیده است.
وی ادامه می‌دهد: ایستگاه امام حسین (ع) بزرگترین ایستگاه قطار شهری اصفهان محسوب شده و پیش‌بینی می‌شود با رفع مشکلات بودجه‌ای و تأمین مصالح، عملیات سفت‌کاری این ایستگاه ظرف ۴ تا ۵ ماه آینده به پایان برسد.
تکمیل ایستگاه امام حسین (ع) به حمایت مالی بیشتری نیاز دارد
مهران ایمانی، مدیر پروژه ایستگاه امام حسین (ع) در خط دو قطار شهری اصفهان می‌گوید: یکی از بزرگترین مشکلات در این زمینه، تطابق نداشتن درآمدها و هزینه‌ها و در نتیجه پرداخت نشدن به‌موقع مطالبات است.
وی اضافه می‌کند: این مشکل به‌طور عمده ناشی از نبود بودجه کافی از سوی کارفرما است، همچنین اگر بودجه لازم در زمان مقرر به پروژه‌ها تزریق شود، می‌توان گفت که مشکلات فنی و اجرایی در کشور وجود نخواهد داشت.
مدیر پروژه ایستگاه امام حسین (ع) در خط دو قطار شهری اصفهان تاکید می‌کند: مهندسان ایرانی در حوزه‌های طراحی و اجرا به اندازه‌ای توانمند هستند که بتوانند پیچیده‌ترین پروژه‌ها را با استانداردهای بین‌المللی به سرانجام برسانند، اما مشکل اصلی تنها کمبود نقدینگی است که اثر مستقیم و مهمی بر پیشرفت و تکمیل به‌موقع پروژه‌ها دارد.
ایمانی با بیان اینکه پیمان اولیه اجرای این پروژه بر اساس فهرست‌بهای سال ۱۳۹۹ به میزان ۱۲۶ میلیارد تومان بوده است، می‌گوید: تاکنون حدود ۳۷۰ میلیارد تومان هزینه شده و پیش‌بینی می‌شود که تا پایان مرحله سفت‌کاری ایستگاه، حدود ۴۰۰ میلیارد تومان دیگر نیز مورد نیاز باشد.
وی ادامه می‌دهد: تکمیل نازک‌کاری ایستگاه نیاز به بودجه جداگانه‌ای دارد و برای این بخش نیز هزینه‌های بیشتری تا سقف ۵۰۰ میلیارد تومان نیاز خواهد بود تا پروژه برای مسافران قابل بهره‌برداری شود.
مشکلات مالی پروژه ایستگاه امام حسین (ع) تا حدی به کمبود بودجه از سوی دولت نیز بازمی‌گردد
مدیر پروژه ایستگاه امام حسین (ع) در خط دو قطار شهری اصفهان با اشاره به مشکلاتی که در پرداخت حقوق کارگران به‌دلیل تأمین‌نشدن مالی به موقع پروژه‌ها به‌وجود آمده خاطرنشان می‌کند: پیمانکاران و کارگران به‌دلیل تأخیر در پرداخت‌ها دچار مشکلات زیادی شده‌اند و این امر نه‌تنها کارگاه‌ها را تحت فشار قرار داده، بلکه زندگی روزمره کارکنان را نیز مختل کرده است.
ایمانی می‌گوید: اگر بودجه لازم به‌موقع تأمین شود، پروژه‌ها با هزینه کمتری تکمیل و بهره‌برداری از آن‌ها نیز سریع‌تر و با کیفیت بالاتری انجام می‌شود.
وی اضافه می‌کند: مدیریت کلان شهری باید در قوانین ساخت‌وساز تسهیل‌هایی ایجاد کند تا سرمایه‌گذاران علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در بخش مسکن و زیرساخت‌های شهری همچون مترو شود، همچنین سخت‌گیری‌های کنونی منجر به خروج سرمایه‌گذاران از اصفهان و حرکت آن‌ها به سمت شهرهای دیگر شده است.
مدیر پروژه ایستگاه امام حسین (ع) در خط دو قطار شهری اصفهان با بیان اینکه مشکلات مالی پروژه این ایستگاه تا حدی به کمبود بودجه از سوی دولت نیز بازمی‌گردد، تاکید می‌کند: دولت باید در این زمینه حمایت بیشتری از شهر اصفهان به‌عمل آورد، در این راستا از نمایندگان مجلس و مسئولان محلی درخواست می‌شود تا پیگیری‌های لازم را برای تأمین منابع مالی از سوی دولت انجام دهند.
در عمق زمین اصفهان، جایی که نور خورشید کمتر راهی به آن پیدا می‌کند، ایستگاه متروی امام حسین (ع) روزبه‌روز به پایان خود نزدیک‌تر می‌شود؛ ایستگاهی که قرار است روزی هزاران مسافر را به مقصد برساند، امروز با تلاش و جان‌فشانی کارگران و نیروهای متخصص، در حال ساخت است.
هر سنگی که برداشته می‌شود، هر قطعه بتنی که جاگذاری می‌شود، یادآور این است که این پروژه تنها یک ساخت‌وساز ساده نیست، بلکه نمادی از امید و تلاش انسان‌هایی است که زیر پوست شهر می‌کوشند تا اصفهانی که به نصف‌جهان معروف است، با احداث دومین خط مترو از آلودگی هوا و ترافیک رها شود و شعار «اصفهان من، شهر زندگی» به‌معنای واقعی محقق شود.
گزارش از: سروش زارع
