دانایی و آگاهی چندوجهی منوچهر قدسی را نباید دست‌کم گرفت؛ این جامعیت او بسیار حائز اهمیت است. دیگران هم دربارۀ خوشنویسی نوشتند، اما هرگز این چنین تمام و کمال نبودند.
این بخشی از صحبت‌هایی بود که در آیین رونمایی از کتاب «خوشنویسی در کتیبه‌های اصفهان» نوشته زنده‌یاد «منوچهر قدسی» خوشنویس، ادیب و شاعر فقید بیان شد.
پیشگام در پژوهش خوشنویسی
در ابتدای این آیین که شنبه (۷ بهمن‌ماه) به همت مرکز اصفهان‌شناسی، سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان، موزۀ هنرهای معاصر اصفهان و انجمن خوشنویسان ایران برگزار شد، امیرعلی قدسی، فرزند قدسی فقید، گفت: کتاب «خوشنویسی در کتیبه‌های اصفهان» یکی از آثار پیشگام درباره موضوع پژوهش در خوشنویسی، است. این تألیف در کنار کتاب «اطلس خط» به‌قلم استاد حبیب‌اللّه فضائلی قرار می‌گیرد و در واقع دو نویسندگان این دو کتاب، هنر خوشنویسی در کتیبه‌ها را بررسی کرده‌اند.
وی ادامه داد: کتاب منوچهر قدسی چندین خصیصۀ مورد اعتنا دارد. همین ویژگی‌ها آن را ممتاز می‌کند و در مقایسه با بسیاری از کتاب‌های قبل و بعد از خود برتری می‌دهد. این کتاب در قالب درسنامه تألیف شده است به همین دلیل می‌تواند برای دانشجویان و مدرسان و در کل مراکز آموزشی، به‌ویژه در موضوعات تاریخ و خوشنویسی مفید باشد.
قدسی افزود: خوشنویس‌بودن نگارندۀ اثر و آشنایی کاملش با انواع خط و فنون این رشته نیز دارای اهمیت است و کتاب را حرفه‌ای‌تر کرده است. تسلط منوچهر قدسی بر دو زبان و ادبیات فارسی و عربی نیز موجب شده تا کتابی وزین‌تر و پخته‌تر فراهم آید و غلط‌خوانی‌هایی که اغلب در آثار این‌چنینی رخ می‌دهد در این کتاب اتفاق نیفتاده است. گفتنی است در کتاب موردنظر، اصل صداقت و خودداری از غلو و اغراق‌گویی رعایت شده و بر اساس شواهد مختلف می‌توان اثباتشان کرد.
فرزند مرحوم منوچهر قدسی بیان کرد: منوچهر قدسی از خانواده‌ای هنری، یعنی خاندان آقا میرزا محمدعلی اصفهانی برخاست و تمام عمر خود را نیز با بزرگان خط و خوشنویسی گذارند. همین امر سبب شده تا پدرم بیشتر هنرمندانی را که در این کتاب ذکری از آنان به میان آمده، از نزدیک دیده باشد و بشناسد یا حتی شنیده‌های موثقی داشته باشد و به بیانی دیگر، موجب شده است تا بهتر بتواند شخصیت هنری آن افراد را در اثرش بازتاب دهد.
هنرمندی جامع و کتابی جاندار
علیرضا هاشمی‌نژاد، پژوهشگر و خوشنویس نیز گفت: بحث خوشنویسی در اصفهان با عنایت به ظرفیت‌ها و تاریخ باشکوه این هنر در نصف جهان همواره شنیدنی و شایستۀ بررسی است. من و مرحوم قدسی در سالیان ۱۳۶۳ و ۱۳۶۴ شمسی با یکدیگر آشنا شدیم. این دوستی به‌واسطۀ کتابی دیگر از وی، یعنی اثر لطیف و جاندار و هوشمندانۀ «مرقع» قدسی بود.
او افزود: استاد قدسی شخصیتی چندوجهی داشت که انعکاس آن را در تألیفاتش نمی‌توان انکار کرد. از قلم و صداقتش تا دانش وی در امر پژوهش ستودنی است. زمانی که او دست به تحقیق و انتشار در هنر خوشنویسی زد، چنین آثاری در بازار کتاب ما بسیار اندک‌شمار بود. در دوران مدرن یا زمانی که عصر تذکره‌های سنتی پایان یافته بود، قدسی در پرداختن به دانش خوشنویسی گامی مهم برداشت.
این هنرمند دیار کرمان تأکید کرد: دانایی و آگاهی چندوجهی قدسی را نباید دست‌کم گرفت. این موضوعِ جامعیت او بسیار حائز اهمیت است. دیگران هم نوشتند در خوشنویسی، اما هرگز این چنین تمام و کمال نبودند. او عیوب دیگر آثار را پوشاند و با وسواس خاصی پیش رفت. تحلیل زیبایی‌شناسی مسئلۀ مهمی است که در تألیفات و پژوهش‌های خود به آن نظر داشت، اما از سوی دیگران مغفول مانده بود.
وی ادامه داد: کتب بزرگانی همچون قدسی، مجموعه‌ای از داده‌های صرف نیستند. در اثر کسی مانند شادروان قدسی شخصیت هنرمند در کتاب منعکس می‌شود. این امر حال و هوایی به کتاب می‌بخشد که خواننده را برای مطالعۀ چندباره و تفکر در آن مشتاق می‌کند. در اینجا، ارتباط خواننده با نویسنده مهم است که در نگاشته‌هایی که پژوهش صرف هستند، هرگز رخ نمی‌دهد. در کتاب‌های «مرقع» و «خوشنویسی در کتیبه‌های اصفهان» روح و جانی روان است که از سایر آثار متمایزشان می‌کند.
این پژوهشگر ضمن قابل اتکا و استناد خواندن «خوشنویسی در کتیبه‌های اصفهان» خاطرنشان کرد: قدسی در دل خاندان آقا میرزا محمدعلی اصفهانی چشم به جهان گشود؛ خانواده‌ای که در نسخ زبانزد بود. در واقع، از دوران قاجاریه در میان این خاندان، خوشنویسان درخشانی ظهور کرد که شایسته است مردم اصفهان بیشتر در آنها تأمل و تحقیق کنند. قابل گفتن است که کتیبه‌ها در اصفهان پُرشمارند، اما استاد قدسی به سراغ فاخرترین آنها رفته و هوشمندانه انتخابشان کرده است.
کتابخانۀ صائب و دوستی‌های صمیمانه
سپسخسرو احتشامی بیان کرد: استاد قدسی چندبُعدی بودند و همین امر صحبت‌کردن دربارۀ او را دشوار می‌کند. او شاعر و خوشنویس و محقق و خطیب و نویسنده‌ای برازنده بود. اولین آشنایی من با وی به ۶۰ سال پیش برمی‌گردد که به اصفهان آمدم و دانش‌آموز مدرسۀ ادب شدم. در این زمان، با رادیوی اصفهان آشنا شدم. برنامه‌ای در این رادیو بود که به آن گوش می‌دادم و گوینده‌اش کسی جز منوچهر قدسی نبود.
این شاعر و منتقد ادبی یادآور شد: دوستی و آشنایی نزدیک ما به دوران پس از انقلاب و تأسیس کتابخانۀ «صائب» در اصفهان بازمی‌گردد. این کتابخانه بعد از انقلاب برای جوان‌ها یک دانشگاه به شمار می‌رفت. در حوزه‌های مختلفِ خط و نقاشی و نویسندگی و شعر و حتی سینما گستره‌ای مناسب در آنجا فراهم آمده بود. عرصه‌ای بود که بحث‌ها و نقدهای تند به‌راحتی در آن طرح می‌شد. در همین جا بود که آشنایی صمیمانه‌تر من و استاد فراهم آمد و مخصوصاً در حوزۀ شعر از او بهره‌ها بردم.
دوستدار رقاع و متمایل به ثلث
علی فرزانه، هنرمند خوشنویس، نیز گفت: من از سال ۱۳۶۲ شمسی با زنده‌یاد منوچهر قدسی آشنا شدم. او به فنون و ظرافت‌های هنر خوشنویسی تسلط کاملی داشت و از همان ابتدای دیدارمان پی بردم که چه دغدغه‌هایی در این حوزه دارد. یکی از مهم‌تریشان آن بود که چرا خطاط امروز چنان‌که باید از میراث غنی و دانش بزرگان خوشنویسی در دورۀ صفویه و قاجاریه بهره‌مند نشده است. چاپ کتاب‌های «مرقع» و «خوشنویسی در کتیبه‌های اصفهان» را نیز باید همسو با همین دغدغه دانست.
او دربارۀ اهمیت خوشنویسی منوچهر قدسی گفت: او خطوط نسخ و ثلث و رقاع را نزد پدربزرگش آموخت. نستعلیق را هم از اسداللّه رجالی یاد گرفت. اشتیاق به آموختن در وجود وی به همین خطوط منتهی نمی‌شد. او دوران تحصیل در تهران نزد استاد سید بنان شریعه نیز خط شکسته را تمرین کرد.
این هنرمند تصریح کرد: تمایل اصلی قدسی در خط رقاع بود. یا بهتر است بگویم به رقاع متمایل به ثلث علاقه داشت. بیشتر اشعارشان را با همین خط نگاشته است. جایگاه او در قلمرو خوشنویسی جایگاهی بس استادانه و همراه با شناخت کامل محسوب می‌شود. گردش و چرخش و پیچش و هندسۀ کلمات در آثار قدسی نظیر ندارد. او همچنین به عیب بزرگی که در جامعه خوشنویسی معاصر بود، یعنی نوشتن صرف و نداشتن تحقیق و پژوهش عنایت کرد و سعی در از میان بردن این مسئله داشت.
گفتنی است، کتاب «خوشنویسی در کتیبه‌های اصفهان» نوشته زنده‌یاد «منوچهر قدسی» خوشنویس، ادیب و شاعر فقید، بیش از ۲۰ سال پیش منتشر شده بود و این انتشار، نوبت دوم چاپش بود که از سوی انتشارات سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی اصفهان راهی بازار کتاب شد. کتابی که «حشمت‌اللّه انتخابی» ویرایش و صفحه‌آرایی و «مجید فدایی» خوشنویسی طرح روی جلد را به عهده داشته است
