«ممنوعیت استفاده از سوخت مازوت اقدام درستی است که جای قدردانی دارد، اما در درجۀ اول باید استمرار داشته باشد. این ممنوعیت نباید پس از مدتی مغلوب اقتصاد و سیاست و عوامل دیگر شود.»
این بخشی از صحبت‌های مطرح‌شده در گزارش پیش‌رو و درنگی در توقف مازوت‌سوزی است. ممنوعیت استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه شهید محمد منتظری برای مردم اصفهان امیدبخش بود، اما آلودگی هوای شهر همچنان تداوم دارد و شهر نگران روزهای سردتری است که شاید ناترازی انرژی به لغو این ممنوعیت و افزایش بیشتر آلاینده‌ها منجر شود. آنچه در ادامه می‌خوانید تأملی در متوقف‌کردن این سوخت با نظر به روزهای پیش‌رو به حساب می‌آید که در گفت‌وگو با مسئول و کارشناس مربوطه واکاوی شده است.
در ۵۰ کیلومتری اصفهان مازوت‌سوزی نمی‌شود
بابک صادقیان، رئیس ادارۀ آزمایشگاه‌های حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان اظهار کرد: در شعاع ۵۰ کیلومتری کلان‌شهر اصفهان که خط قرمز محیط‌زیست به حساب می‌آید، فقط نیروگاه شهید منتظری از سوخت مازوت استفاده می‌کرد که هم‌اکنون از این سوخت استفاده نمی‌کند.
او در ادامه با نظر به دیگر صنایع اصفهان ادامه داد: در خارج از شعاع ۵۰ کیلومتری شهر اصفهان، به‌علت ناتزاری انرژی، برخی واحدها از مازوت استفاده می‌کنند. فعلاً در نیروگاه شهید منتظری با توجه به دستور خردمندانه‌ای که داده شد، سوخت مازوت متوقف شده است و به‌هیچ‌وجه جزو برنامه‌ها نیست. درواقع، با اعلام خاموشی‌ها، مدیریت مصرف در دستور کار است.
رئیس ادارۀ آزمایشگاه‌های حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان با نظر به روزهای سرد پاییز و زمستان افزود: اگر در ادامۀ پاییز و زمستان وضعیت خاصی پیش آید، فکر می‌کنم که بازهم مازوت‌سوزی در نیروگاه شهید منتظری اتفاق نخواهد افتاد، بلکه ساعات خاموشی احتمالاً در نقاط مختلف کشور کم‌وزیاد خواهد شد. صدور مجوز برای استفادۀ مجدد از مازوت، اصل قضیه و زحماتی را که برای آن کشیده شده است، از بین می‌برد. پیش‌بینی می‌کنم که دست‌کم امسال این اتفاق رخ نمی‌دهد و ممنوعیت استفاده از مازوت در نیروگاه شهید منتظری برقرار می‌ماند.
صادقیان با تأکید بر اینکه صحبت او پیش‌بینی و نه قطعی است، توضیح داد: این را هم باید در نظر گرفت که شرایط پدافند غیرعامل و وضعیت بحرانی چندان قابل پیش‌بینی نیست. اما در حال حاضر با توجه به شرایط جوی، حامل‌های انرژی و میزان تقاضای برق فعلاً استفاده از مازوت در دستور کار نیست و امیدواریم ادامه پیدا کند.
او با اشاره به اینکه نیروگاه شهید منتظری یا نیروگاه اسلام‌آباد معروف به اصفهان فقط یکی از منابع آلایندۀ هوا هستند، گفت: این نیروگاه‌ها در صورت مازوت‌سوزی بر کیفیت هوای اصفهان خصوصاً در نیمۀ دوم سال تأثیر چشم‌گیر و محسوسی دارند. بنابراین، در شرایط خاص نیمۀ دوم سال، این وضعیت مدیریت شده است.
رئیس ادارۀ آزمایشگاه‌های حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان خاطرنشان کرد: باید منتظر گذر زمان ماند و دید که شرایط جوی و مهیاشدن انباشت آلاینده‌ها به‌علت وارونگی یا ساکن‌شدن هوا، به چه میزان شدت دارد. سایر منابع آلاینده نیز هنوز از مدار خارج نشده‌اند. منابع متحرک، کوره‌های آجرپزی، منابع ساکن و به‌طور کلی دیگر عوامل تولیدکنندۀ آلاینده به قوت خود باقی است.
لغو مازوت‌سوزی مغلوب اقتصاد و سیاست نشود
محمد کوشافر، عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) گفت: آلودگی هوای اصفهان دلایل و جنبه‌های مختلفی دارد که برای رسیدن به وضعیت مطلوب یا هوای پاک باید هم‌زمان به تمامی آن عوامل توجه کرد.
او ادامه داد: منابع متحرک و ثابت، صنعت، خودروهای متعدد همگی در بحران آلودگی هوا تأثیرگذارند. همچنین بخشی از این آلودگی برآمده از بحران آب است؛ ذرات خاکی که متأثر از خشکی زاینده‌رود، تالاب گاوخونی و زمین‌های اطراف اصفهان بلند و به آلودگی هوا منجر می‌شوند با مسئلۀ آب پیوند دارند.
این پژوهشگر محیط‌زیست افزود: مازوت‌سوزی فقط یکی از منابع آلاینده هوای اصفهان است و البته تأثیر بسیاری نیز در آلودگی این شهر دارد. وقتی در یک نیروگاه به‌جای مازوت از گاز استفاده می‌شود، با اطمینان می‌توان گفت که آلودگی گاز خیلی کمتر از مازوت است. البته گاز هم سوخت پاک محسوب نمی‌شود و آلودگی تولید می‌کند.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) توجه به چند نکته را پراهمیت دانست و خاطرنشان کرد: ممنوعیت استفاده از سوخت مازوت اقدام درستی است که جای قدردانی دارد، اما در درجۀ اول باید استمرار داشته باشد. این ممنوعیت نباید پس از مدتی مغلوب اقتصاد و سیاست و عوامل دیگر شود.
کوشافر حذف سوخت مازوت را فرصتی برای بهبود کیفیت هوا دانست و اظهار کرد: این ممنوعیت حتی یک فرصت است تا راهکارهای دیگری برای تولید برق در اصفهان ارائه شود، یعنی بدانیم که با کسری برق ناشی از این عامل چه باید کرد. قطعی برق همچنین فرصتی برای تغییر در منابع انرژی است.
مازوتی که در شهید منتظری نمی‌سوزد، کجاست؟
او که در سمن‌های محیط‌زیستی کشور نیز عضویت دارد و فعال است، تأکید کرد: در وضعیتی که مصرف مازوت ممنوع است، باید میزان مازوت‌های تولیدی رصد شوند. نباید این نگرانی ایجاد شود که اگر در نیروگاه منتظری مازوت مصرف نمی‌شود، در صنایع دیگر از این سوخت استفاده می‌کنند. درواقع، این مازوت نباید در مسیری مورد استفاده قرار بگیرد که به‌صورت واحدهای پراکنده هوا را آلوده کند.
این پژوهشگر حوزۀ محیط‌زیست با نظر به اینکه در آینده به عوامل اصلی‌تر آلودگی هوای اصفهان و تأثیرگذارتر از حذف مازوت باید توجه کرد، توضیح داد: برای نمونه، تبدیل یا جابه‌جایی خود نیروگاه می‌تواند یکی از آن اقدامات اصلی باشد. نیروگاه شهید منتظری اصفهان به‌هیچ‌وجه موقعیت مکانی مناسبی ندارد و به مناطق مسکونی نزدیک است. بنابراین، یکی از پیشنهادها تغییر محل نیروگاه محسوب می‌شود.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) سپس با تأکید بر اینکه حذف مازوت به حل بحران آلودگی هوا در اصفهان منجر نمی‌شود، یادآور شد: قطع مازوت فقط یک گام برای گذار از آلودگی هوای اصفهان است. در ادامه برای حل این مسئله، باید عوامل دیگری را که در آلودگی هوای شهر اصفهان نقش دارند و شناسایی هم شده‌اند، یکی پس از دیگری مهار کنیم.
کوشافر با اشاره به اینکه پس از مازوت باید عوامل دیگر نیز حذف شوند، تصریح کرد: با توجه به مزیت‌های اصفهان در استفاده از انرژی خورشیدی باید به این ظرفیت نیز توجه ویژه داشت. لازم است در اصفهان به سمت بهره‌مندی بیشتر از انرژی خورشیدی حرکت کنیم و شدنی هم است. کاربرد انرژی خورشیدی بر آب و هوای اصفهان تأثیرات مثبتی خواهد گذاشت.
اکنون باید در انتظار ماند و دید که آیا ممنوعیت مازوت‌سوزی در نیروگاه شهید منتظری، اراده‌ها را به سمت تولید انرژی تجدیدپذیر و مهار دیگر عوامل آلایندگی سوق خواهد داد یا اینکه با بازگشت مجددش تصمیمات قاطعانه امروز را در هم خواهد شکست.
