«باشگاه شهراندیشان» سکویی است که به عنوان یکی از دستاوردهای مهم شورای ششم، دسترسی مدیران شهری را به بهترین متخصصان در تصمیم‌گیری‌ها تسهیل می‌کند؛ رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان در گفت‌وگوی تفصیلی با خبرنگار ایمنا به تشریح اقدامات و دستاوردهای این مرکز پرداخته است.
باشگاه شهراندیشان فرصتی برای مشارکت علاقه‌مندان به موضوعات شهر اصفهان است تا آن‌ها که نسبت به مسائل شهری دغدغه دارند، بتوانند در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌های مدیریت شهری مشارکت کنند، از این‌رو در دوره ششم مدیریت شهری این کلانشهر، ایده راه‌اندازی باشگاه شهراندیشان از سوی مرکز پژوهش‌های شورا مطرح شد و از آنجا که مدیریت شهری به‌طور عام و شورا و شهرداری به‌طور ویژه در عمل محدودیت موضوعی ندارند و اداره شهر دربرگیرنده موضوعات مختلف و متنوع است، باشگاه شهراندیشان سکویی است که دسترسی تمام تصمیم‌گیران مدیریت شهری را به بهترین و خبره‌ترین متخصصان در حوزه‌های مختلف تسهیل می‌کند، همچنین رویداد «شهرجو» ابتکار عملی است تا از این طریق، مدل حکمرانی از پایین به بالا تمرین شود و مشارکت مردم در حوزه تصمیم‌گیری ارتقا پیدا کند.
درواقع افزایش احساس تعلق خاطر نخبگان شهری در عرصه تصمیم‌گیری‌های شهری یکی از اهداف راه‌اندازی باشگاه شهراندیشان بوده است و رویداد شهرجو فرصتی فراهم می‌آورد تا پس از طی فرایند گزینش و جذب افراد با تمرکز، نسلی برای مدیریت آینده اصفهان تربیت شود، همچنین جلوگیری از ایجاد بحران سرمایه اجتماعی و جلب اعتماد بین نخبگان و تصمیم‌گیرندگان در عرصه مدیریت شهری از دیگر اهداف راه‌اندازی باشگاه شهراندیشان است.
در شهر، شهروندانی از جمله متخصصان و شهروندان عادی حضور دارند که علاقه‌مند به مشارکت در مسائل شهری هستند، حال اینکه چگونه بتوانیم از ظرفیت این افراد در نظرسنجی‌ها، هم‌اندیشی‌ها، مناظره‌ها، نقدها، دریافت آرا و نظرات موضوعی که در قالب باشگاه شهراندیشان مورد توجه قرار گرفته است، استفاده کنیم تا این افراد در بستر الکترونیکی در گروه‌های تخصصی عضو شوند، باید به‌شکل مجازی و حضوری جلساتی برگزار شود که طی دو سال گذشته برگزاری جلسات متعدد در دانشگاه‌ها همراه با کارشناسان و متخصصان خروجی خوبی به همراه داشته است.
آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگوی خبرنگار ایمنا با مصطفی نباتی‌نژاد، رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان برای آگاهی هرچه بیشتر شهروندان درباره دستاوردهای شورای ششم و روند برنامه‌ها و فعالیت‌های شورا به‌ویژه مرکز پژوهش‌ها و رویدادهای آن است.
مهم‌ترین دستاورد شورای ششم و اقدامات مد نظر در این دوره چه بوده است؟
نباتی‌نژاد: یکی از مردمی‌ترین نهادهایی که در ایران وجود دارد، شوراهای اسلامی شهرها است که بخشی از حکمرانی محلی به آن‌ها واگذار شده است و به‌طور مستقیم توسط مردم انتخاب می‌شوند، بنابراین اقدامات شوراها، قضاوت مردم را تعریف و ایجاد می‌کند که این قضاوت و ارزیابی در ایجاد و کسب اعتماد مردم نسبت به آن‌ها بسیار تأثیرگذار خواهد بود، از این‌رو می‌توان گفت، این تجدید اعتماد مردم رابطه مستقیمی با عملکرد شوراها خواهد داشت.
در سایر نهادها چنین ارتباط مستقیم و معناداری بین اعتماد و نوع نظر مردم با نهاد مربوطه وجود ندارد؛ در مدیریت شهری اعضای شوراها با رأی مستقیم مردم انتخاب می‌شوند و به‌طور غیرمستقیم شهردار را انتخاب می‌کنند، بنابراین در این مسیر مهم‌ترین دستاورد هر شورا می‌تواند مردمی‌تر کردن حکمرانی و حرکت به سمت یک حکمروایی مشارکت‌محور باشد، چراکه در حکمرانی جمهوری اسلامی، مردم‌باوری یکی از ارکان مدیریتی است که این موضوع در ساختار شوراهای اسلامی عینیت بیشتری دارد؛ الگویی با عنوان حکمرانی مشارکت مبنا در شوراهای اسلامی شهر تعریف شد تا بر این اساس مشارکت شهروندان را پله‌پله از شهروند به شهربان، از شهربان به شهراندیش و از شهراندیش به شهر یار تا جایی که حتی بتواند شهردار باشد، افزایش دهیم.
در این مسیر رویدادهایی از سوی شورای اسلامی پیشنهاد شد و شهرداری نیز از آن حمایت کرد که باشگاه شهراندیشان، مجموعه رویداد شهرجو که ذیل این باشگاه است و رویداد شهرگاه که در واقع نظام ارائه مسائل مدیریت شهری برای نخبگان دانشگاهی به‌صورت چالش معکوس بود، همچنین نهادسازی و مردمی‌سازی‌های پیگیری شده توسط شورا و مدیریت شهری همچون مجمع شهرهای تاریخی ایران، خانه کرامت، باشگاه شهراندیشان و هیئت امنای بازار، از جمله این رویدادها و از مهم‌ترین دستاوردهای شورای ششم بوده است.
نکته بعدی جایزه بزرگ اصفهان است که بخشی از اهداف و انتظاراتی که برای آن تعریف شده، بیرون آمده است، اما اینکه نخستین رویداد آن در این دوره برگزار شود یا نشود، به تصمیمات سازمانی بازمی‌گردد و هنوز مشخص نشده است؛ موضوع دیگر تجلی سکوی برخط باشگاه شهراندیشان است تا بتوانیم نظرسنجی‌های برخط یا نظرسنجی با پرسش‌های باز را روی آن سکو برای افراد داشته باشیم و با تصمیم‌گیری‌هایی که در شورا و شهرداری انجام می‌شود، مدیریت شهری قدرت ریسک را داشته باشد و این تصمیم‌گیری‌ها را در معرض دید شهراندیشان قرار دهد.
بخشی از ادبیات شهرداری نسل سوم در مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان پیش رفته است
درباره شهرهای تاریخی نیز پیش رویدادی را در معاونت شهرسازی اصفهان داشتیم و تعدادی از نمایندگان منتخب شهر در این نشست حضور داشتند و در همان جلسه دبیرخانه آن مشخص شد.
موضوع بعدی حرکت به سمت شهرداری نسل سوم است که بخشی از ادبیات و مفهوم آن در مرکز پژوهش‌ها پیش رفته است تا بتوانیم در بخشی از خدمات شهری که نیاز به تامین‌کنندگان حرفه‌ای و خاصی ندارد، ذی‌نفع‌سپاری داشته باشیم تا در مرحله نظارت وارد عرصه مردم‌سپاری فراگیر شویم؛ در حکمرانی داده‌محور برای تقویت سامانه تعامل تأمین‌کنندگان با تأمین‌کنندگان [B2B] تمرکز گذاشته‌ایم تا داده‌های سازمان مدیریت شهری به‌روز و استاندارد باشد و در دسترس مدیران قرار گیرد.
از سوی دیگر باید فرهنگ استفاده از آن‌ها به‌درستی پیش رود که نیاز به فرهنگ‌سازی دارد و بعضی دیگر نیز به وحدت‌رویه و ابلاغ نیاز دارد تا فرمت‌ها در اختیار بخش‌های مختلف مدیریت شهری قرار گیرد.
در بعد تعامل با مشتریان [B2C] داده‌ها در اختیار شهروندان، رسانه‌ها و سایر ذی‌نفعان برون‌سازمانی قرار می‌گیرد که در سازوکار رصدخانه شهری دیده شده است و به‌روزرسانی آن در دستور کار مدیریت جدید پروژه رصدخانه شهری قرار گرفته است، همچنین پروژه‌های جدیدتری نیز به کار آن‌ها اضافه شده است و امیدواریم تا پایان این دوره از مدیریت شهری شاهد تجلی کالبدی رصدخانه شهری نیز باشیم تا بتوانیم اطلاعات و آمار را در محل رصدخانه شهری مشاهده کنیم؛ در حال حاضر جانمایی شده و طراحی آن در حال انجام است.
چرا به رصدخانه شهری آن‌گونه که باید، پرداخته نشده است؟
نباتی‌نژاد: مواردی که به آن‌ها اشاره کردم از اولویت‌های من در این حوزه بوده است، اما اینکه ما در این اولویت‌ها با یکدیگر هم‌افق باشیم، از چالش‌هایی است که تا همیشه وجود داشته است و امیدوارم به‌زودی این موضوع اولویت تمام همکاران در شورای اسلامی و مدیریت شهری قرار گیرد.
در کنار این دستاوردها حرکت به سمت حکمرانی داده‌محور بسیار حائز اهمیت است، زیرا در صورت تحقق این مهم، برنامه‌ریزی شورا و مدیریت شهری عالمانه‌تر خواهد بود، بهره‌وری نیز افزایش پیدا خواهد کرد و تأثیر قابل‌توجهی در ایجاد اعتماد عمومی خواهد داشت.
این اقدامات دستاوردهایی بوده که توسط شورای ششم انجام و در مسیر آن گام برداشته است که منحصر به یک عضو شورا نبوده است و می‌توان گفت نیت و هدف تمام اعضای شورا به این سمت است و در این مسیر حرکت می‌کند و موانعی که پیشِ روی این مسیر و در مقابل این دو مسئله یعنی مشارکت‌محوری و داده‌محوری قرار دارد، همان چالش‌های سیستمی و محیطی بوده که شورای اسلامی شهر با آن مواجه است، چراکه محیط‌های ما گاهی نه‌تنها مشارکت‌پذیر و در نتیجه مشارکت‌جو نیست، بلکه در بعضی مواقع مشارکت‌گریز یا مشارکت‌ستیز نیز است.
بیشتر سازمان‌های ما درباره بحث حکمرانی داده‌محور به این موضوع علاقه‌مند هستند، اما بسته به ماهیت، مأموریت و بلوغ تکنولوژی سازمان، باز هم دارای طیف‌های مختلفی است، به این صورت که تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات بعضی از سازمان‌ها در حال حاضر داده مبنا شده است، اما بهانه دیگر سازمان‌ها در خصوص ساختار مالی و فن‌آوری است، در صورتی که به‌نظر می‌رسد مهم‌ترین دلیل آن، مسئله فرهنگی و نوع نگرش به این موضوع است.
بنابراین ما باید تغییراتی در ساختار فکری و نگرش افراد داشته باشیم و معتقدم کسانی که در این خصوص مقاومت جدی دارند باید تغییر کنند، یعنی اگر مدیری مشارکت‌ستیز بود، باید تغییر کند، چراکه در خصوص رفع مشکلات زیست‌محیطی اصفهان همچون خشکی زاینده‌رود و آلودگی هوا مشارکت‌محوری و داده‌محوری، حکمرانی ما را در هر جایگاهی که باشیم، می‌تواند عالمانه‌تر کند که البته در شوراها تجلی این موضوع بیشتر خواهد بود، چراکه شوراها روزانه تصمیم‌گیری می‌کنند، اما تصمیم‌گیری سایر نهادها به صورت هفتگی یا ماهانه است، بنابراین این نیاز در شوراها بیشتر حس می‌شود.
به ایده‌هایی همچون شهرجو و باشگاه شهراندیشان اشاره فرمودید؛ این ایده‌ها تا چه حد از رسانه‌ای بودن خارج شده و به مرحله اجرا رسیده است؟
نباتی‌نژاد: متولی شهرگاه و شهرجو که ذیل باشگاه شهراندیشان بوده، حوزه معاونت و برنامه‌ریزی است و می‌توانند دستاوردهای آن را به‌طور مصداقی بازگو کنند؛ در واقع در برگزاری نشست‌های تخصصی به جای اینکه منتظر بمانیم تا دانشگاه بیاید، خود را به دانشگاه تحمیل کرده و با پیشنهاد به دانشگاه و برگزاری جلسات متعدد به همراه کارشناسان مربوطه نظام مسائل خودمان را ارائه کرده بودیم و پیگیر بوده‌ایم؛ در این راستا چهار ابزار از جمله پروژه‌های پژوهشی، رساله‌های دانشجویی، فرصت مطالعاتی اساتید در سازمان و اتاق فکرها بود که در این ارتباطات تأثیر بسزایی داشته است و از دل این جلسات تاکنون خروجی خوبی داشته‌ایم.
تمام شهرداری‌ها و دانشگاه‌ها در تمام استان‌ها و شهرها، شهرگاه و شهرجو را در شهر خود ایجاد کنند
رویداد شهرجو توانمندسازی و افق‌گشایی و در واقع رویدادی است که افقی را روی دانشجو باز می‌کند، از این‌رو قضاوت با ما نیست و باید از دانشجو پرسید که چه اتفاقی برای وی افتاده و این رویداد تا چه حد تأثیرگذار بوده است.
در حال حاضر و در برگزاری دوره نخست شهرجو حدود ۷۰ دانشجو، شهرجو شدند و برای مثال همین چند روز قبل از مرکز تلفنی ۱۳۷ بازدید گروهی داشتند تا به بررسی مسائل شهر بپردازند؛ طی دو سال گذشته منتظر تکمیل این دو محصول بودم و علاقه‌مند هستم تا توسط یک مقام بلندپایه همچون استاندار یا نماینده مجلس که می‌تواند در پروتکل‌های ارتباطی با وزارت علوم و کشور تعامل داشته باشد، ارتباط ایجاد کند و این مهم به‌صورت یک تفاهم‌نامه بین وزارت علوم و کشور شود تا تمام شهرداری‌ها و دانشگاه‌ها در تمام استان‌ها و شهرها شهرگاه و شهرجو را در شهر خود ایجاد کنند و به پیش برند.
آیا در این حوزه طرح‌های جدیدی هم وجود دارد که هنوز از آن رونمایی نشده است؟
نباتی‌نژاد: بله، در حال حاضر ایده‌ها و طرح‌هایی وجود دارد که آرزوی عملیاتی و محقق شدن آن را داریم، اما نمی‌دانم که در این دوره انجام خواهد شد یا خیر؛ نخستین طرح به‌واسطه درخواستی که فعالان اقتصادی منطقه صنعتی امیرکبیر (شاپور) داشتند، شکل گرفت و آن‌ها با مشاهده الگوی موفق هیئت امنای بازار بزرگ اصفهان تقاضا داشتند تا در این منطقه نیز چنین اتفاقی بیفتد که البته ما در اینجا بیشتر نقش تسهیلگر را ایفا می‌کنیم و می‌توان گفت مسئولیت با شورای اسلامی شهر نیست.
علاوه‌بر رسیدن به مقصد، مسیر و گامی که در آن برای پیشروی به سوی مقصد برمی‌داریم نیز بسیار حائز اهمیت است، بنابراین حتی اگر در این دوره هم به مقصد نرسیم، به‌طور جدی تا پایان شورای ششم در این مسیر پیش می‌رویم.
