دکتر شاهین شیرانی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی اصفهان روز گذشته و در تازهترین گفتوگوی خود با خبرگزاری «ایرنا» گفت که «چاله جمعیتی کشور ناگهانی ایجاد نشده، بلکه نتیجه تغییرات سیاستی و رها شدن مسئله جمعیت در دهههای گذشته است». این جمله، گویای مسیری است که ایران در چند دهه اخیر، از نرخ بالای باروری تا مرز هشدار کاهش جمعیت، طی کرده است.
به گفته شیرانی، در دهههای ۵۰ و ۶۰، حتی در دوران جنگ و تحریمهای گسترده، نرخ باروری بالا بود. در شرایطی که واکسنها و داروهای حیاتی کمیاب بودند، اقلام پیشگیری از بارداری بهوفور و رایگان در اختیار مردم قرار میگرفت.
با پایان جنگ و آغاز دورهای از سیاستگذاریهای جدید، روند کاهش جمعیت بهصورت خاموش اما مداوم آغاز شد؛ روندی که امروز به بحرانی آشکار تبدیل شده است.
اکنون نرخ فرزندآوری در کشور به حدود ۱.۶ درصد رسیده، در حالی که نرخ جایگزینی جمعیت ۲.۱ فرزند برای هر زن است. این رقم در استان اصفهان حتی پایینتر و حدود ۱.۳ درصد است؛ آماری که نگرانیها درباره آینده ساختار جمعیتی این استان را دوچندان میکند. در کنار این نگرانی، رشد جمعیت سالانه اصفهان تنها ۰.۳۴ درصد گزارش شده، که بهخوبی نشان میدهد این استان یکی از کانونهای اصلی بحران جمعیت در کشور است.
شیرانی با طرح این پرسش که «اگر رشد باروری بد است، چرا در کشورهای پیشرفته بالاتر از ایران است؟» خواستار بازنگری در سیاستگذاریهای کلان با رویکردی جامع و آیندهنگر شده است.
البته برای عبور از این چالش، صرفاً تصویب قوانین کافی نیست؛ هرچند اجرای قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» گامی مهم در این مسیر است. بیش از هر چیز، نیازمند تغییر نگرش فرهنگی، افزایش حمایتهای اقتصادی از خانوادهها و نقشآفرینی جدی رسانهها و کنشگران اجتماعی هستیم.
چاله جمعیتی فقط یک بحران جمعیتی نیست، بلکه زنگ خطری برای آینده نیروی انسانی، رشد اقتصادی و پایداری اجتماعی کشور است. وقت آن رسیده که بهجای نگاه سطحی و مقطعی، با نگاهی عمیق و همافزا، برای آیندهای پایدار تصمیم بگیریم، قبل از آنکه دیر شود.
پریا پارسادوست
