سوربیتول، الکل‌قندی با ویژگی‌های منحصر به فرد، به یکی از ارکان مهم درمانی تبدیل شده است؛ از کمک به بیماران دیابتی گرفته تا نقش مؤثر در درمان یبوست، این ماده علم پزشکی را یک گام به جلو برده است.
امروزه کاربرد الکل‌قندها توسعه پیدا کرده است. الکل‌قندهایی مانند سوربیتول هم در صنایع غذایی استفاده می شوند و هم کاربردهای پزشکی دارند. از فواید سوربیتول و کاربردهای پزشکی آن می‌توان به رفع یبوست و استفاده در افراد دیابتی و همین طور افراد چاق اشاره کرد. از دیگر نمونه‌های سوربیتول و کاربردهای پزشکی آن می‌توان به حضور سوربیتول به جای قند و شکر در رژیم‌های غذایی نام برد. مصرف سوربیتول و کاربردهای پزشکی آن بهتر است زیر نظر پزشک متخصص انجام شود و باید در مصرف آن دقت کرد تا دچار عوارض آن نشد.
سوربیتول و کاربردهای پزشکی آن
کاربرد سوربیتول برای لاغری
این روزها با توجه به افزایش مصرف غذاهای ناسالم و خطر ابتلا به اضافه وزن و عوارض ناشی از آن، افراد بیشتری به‌دنبال کاهش وزن و پیروی از یک رژیم غذایی سالم هستند. از این رو مصرف غذاها و خوراکی‌های رژیمی در بین افراد افزایش پیدا کرده است.
برخلاف آنچه از اسم این ترکیبات یعنی الکل‌های قندی به نظر می‌رسد، آن‌ها نه الکل‌اند و نه قند. این ترکیبات ساختار کربوهیدارتی دارند که به‌صورت طبیعی در برخی از میوه ها و سبزیجات، انواع توت‌ها، زیتون و قارچ یافت می‌شوند. البته این ترکیبات را می‌توان به‌صورت مصنوعی نیز فرموله کرد و به محصولات غذایی و نوشیدنی افزود تا شیرینی آن‌ها را افزایش داد. در مقایسه با شیرین کننده‌های مصنوعی مانند ساخارین، آسپارتام و سوکرالوز که ترکیباتی بدون کالری هستند، الکل‌های قند حاوی کالری هستند.
الکل‌قندها در بعضی از افراد می‌تواند اثرات بسیار مفیدی داشته باشد. سوربیتول نسبت به شکر کالری کمی تولید می‌کند، بنابراین می‌تواند در رژیم غذایی افراد چاق قرار بگیرد و به کاهش وزن آن‌ها کمک کند. سوربیتول ۶۰% شیرینی ساکارز را دارد و در عین حال یک سوم کالری کمتری نسبت به ساکاروز دارد، بنابراین برای تامین قند مورد نیاز در افراد چاق که نیازمند کاهش وزن هستند، مناسب خواهد بود، البته به این نکته نیز باید توجه شود که مصرف مقادیر بالای شیرین‌کننده‌های مصنوعی مانند سوربیتول می‌تواند نتیجه عکس داده و موجب چاقی شود، زیرا این الکل‌قند از مواد مغذی بوده و کالری دارد، بنابراین در مصرف آن نباید زیاده‌روی شود.
این ترکیب در بدنسازی و لاغری هیچ مزیت خاص یا تاثیر مستقیمی بر رشد عضلات یا کاهش وزن ندارد. در بدنسازی، تمرکز اولیه باید بر مصرف پروتئین کافی، تمرینات قدرتی و تغذیه کلی باشد.
این ماده در مقایسه با ساکارز، کالری کمتری دارد از این رو جایگزین مناسبی برای افرادی است که به‌دنبال کاهش کالری دریافتی خود هستند، همچنین دارای اثر ملین خفیفی است. خاصیت اسمزی دارد و آب روده را می‌کشد و به افزایش حرکات روده کمک می‌کند. از این رو برای رفع یبوست ماده‌ای مفید است؛ اما برای بدنسازان و ورزشکارانی که به دنبال هضم و جذب مواد مغذی هستند، چندان ایده‌آل نیست.
این ترکیب هیچ ارزش غذایی قابل توجهی برای رشد یا ریکاوری عضلات ارائه نمی‌دهد. از این رو برای دستیابی به این اهداف، دریافت منابع غذایی سرشار از پروتئین، کربوهیدارت‌ها و چربی‌های سالم ضروری است. اگر به‌دنبال کاهش وزن هستید تمرکز بر یک رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم و ایجاد کسری کالری ضروری است.
کاربرد سوربیتول برای دیابت
پایین بودن شاخص قند در سوربیتول، آن را برای افراد مبتلا به دیابت مفید کرده است. مطالعات حیوانی انجام شده بر روی موش‌های آزمایشگاهی نشان داده است که این حیوانات پس از مصرف سوربیتول با کاهش وزن، کاهش گلوکز خون و تحمل گلوکز بالا مواجه شده‌اند، بنابراین مصرف سوربیتول به جای قند و شکر در افراد دیابتی می‌تواند مفید باشد.
سوربیتول حاوی کالری به شکل کربوهیدرات است. این ماده به صورت ناقص در روده کوچک جذب می‌شود. باقی‌مانده آن نیز به روده بزرگ منتقل می‌شود، بنابراین بازده متابولیسمی این محصول پایین و مقدار کالری آزاد شده توسط آن کم خواهد بود. به همین دلیل است که مصرف سوربیتول نسبت به شکر، ترشح انسولین را کاهش داده و موجب کاهش سطح گلوکز خون می‌شود.
کاربرد سوربیتول برای سلامت دهان
مطالعات نشان می‌دهد سوربیتول و کاربردهای پزشکی آن موجب پوسیدگی دندان نمی‌شود. وجود سوربیتول در انواع آدامس و جویدن آن ترشح بزاق را افزایش داده و از رشد باکتری‌ها در دهان نیز جلوگیری می‌کند، بنابراین مصرف الکل‌قند به جای شکر در محصولات غذایی می‌تواند به سلامت دندان‌ها کمک کند. زایلیتول و سوربیتول از قندهای پرمصرف در این ترکیبات به‌شمار می‌آیند، بنابراین از کاربردهای پزشکی این ماده می‌توان در بهبود سلامت دهان و دندان بهره برد.
ترکیباتی مانند زایلیتول و اریترول از رشد باکتری‌ها جلوگیری کرده و مانع پوسیدگی دندان‌ها می‌شوند. میزان مقاومت سوربیتول در برابر رشد باکتری‌ها به اندازه زایلیتول و اریترول نیست، اما میزان پوسیدگی دندان در اثر مصرف سوبیتول نسبت به شکر بسیار کمتر است، بنابراین FDA این محصول و سایر الکل‌قندها را در دسته ترکیبات مفید برای سلامتی دهان و دندان قرار داده است.
از فواید مصرف سوربیتول و کاربرد های پزشکی آن می توان به خنثی کردن میزان اسیدیته پلاک دندان‌ها و تعمیر مینای دندان نیز اشاره کرد. مصرف سوربیتول به سلامت دندان‌ها کمک کرده و جایگزینی این ماده با شکر تاثیر کمتری بر روی میزان قند خون نیز خواهد داشت.
سوربیتول در تولید داروهای ضد یبوست نیز به کار می‌رود. کاربرد سوربیتول با رساندن آب به روده بزرگ و تحریک آن، قادر است به‌عنوان یک عامل ضد یبوست عمل کند. این ماده برای رفع یبوست به‌ویژه در سالمندان بسیار مفید خواهد بود، البته مصرف سوربیتول بدون دستور پزشک توصیه نمی‌شود.
بسیاری از میوه‌های خشک مانند آلو و کشمش نیز حاوی این ماده و خواص آن هستند. استفاده از مواد خشکبار در هنگام یبوست می‌تواند به دلیل داشتن سوربیتول به رفع مشکل کمک کند. از این الکل‌قند در محیط کشت باکتری نیز استفاده می‌شود.
از سوربیتول و کاربردهای دارویی آن می‌توان به تولید کپسول‌های ژله‌ای دارو برای ذخیره دوزهای مجاز داروی مایع نیز استفاده کرد، همچنین خواص شیرین‌کنندگی سوربیتول آن را به‌عنوان شیرین کننده کم کالری در محلول‌های دارویی مناسب کرده است.
کاربرد سوربیتول برای پوست
پوست ما دارای یک سیستم آبرسانی ذاتی است که از گروهی ترکیبات مرطوب کننده مانند گلیسیرین و اوره تشکیل شده است. با این حال، برخی از افراد، به ویژه آن‌هایی که پوست دهیدراته و بیماری های پوستی مانند درماتیت دارند، فاقد برخی یا تقریباً تمام این ترکیبات هستند، همچنین با افزایش سن، غلظت این مرطوب‌کننده‌های طبیعی در پوست ما کاهش پیدا می‌کند.
هیدراته نگه داشتن پوست ضروری است، زیرا پوست کم آب می‌تواند منجر به از دست رفتن عملکرد سد طبیعی پوست، تحریک و افزایش خطوط و چین و چروک شود. به همین دلیل است که اکثر محصولات مراقبت از پوست روی آبرسانی پوست تمرکز زیادی دارد. سوربیتول از دست دادن آب ترانس اپیدرمی را کاهش می‌دهد و ترمیم سد طبیعی پوست را در معرض شرایط محیطی خشک بهبود می‌بخشد.
این ماده سرشار از خواص نرم‌کنندگی، مرطوب‌کنندگی و آبرسانی برای پوست است و برای پوست فواید بی‌شماری دارد که موجب طراوت و جوان‌سازی آن می‌شود.
سوربیتول در دوزهای دو تا پنج درصد در محصولات آرایشی و بهداشتی مانند کرم‌ها، پاک‌کننده‌ها، لایه‌بردارها، ماسک صورت، اسپری مو و شامپوها استفاده می‌شود. این ماده برای پوست به‌عنوان یک مرطوب کننده عمل می‌کند که موجب جذب آب به داخل بافت پوست و حجیم شدن آن و کاهش چین و چروک می‌شود، همچنین برای انواع پوست‌ها مناسب بوده و موجب نرمی و لطافت می‌شود، سوربیتول حجم محصولات آرایشی را افزایش می‌دهد تا آن‌ها به راحتی در سطح پوست پخش شوند، همچنین موجب تثبیت فرمولاسیون و حفظ محصولات آرایشی می‌شود.
سوربیتول را می‌توان به‌عنوان یک پروبیوتیک استفاده کرد. این ماده منبع تغذیه پروبیوتیک‌های موجود در میکروبیوم طبیعی پوست است. با تجزیه سوربیتول‌ها توسط پروبیوتیک‌ها، بتاگلوکان تولید شده که موجب نرمی و تسکین پوست می‌شود.
مصرف زیاد سوربیتول رطوبت را از بافت پوست خارج می‌کند و موجب خشکی آن می‌شود. گاهی ممکن است این ماده در برخی افراد موجب واکنش‌های آلرژیک شود. معایب سوربیتول برای پوست شامل واکنش‌های آلرژیک مانند خارش، قرمزی پوست، تاول و تورم دهان و لب‌ها است.
کاربرد سوربیتول در محصولات مراقبت از مو
سوربیتول علاوه بر پوست، برای مو نیز اهمیت فراوانی دارد. سوربیتول موجب هیدراته نگه داشتن ساقه مو می‌شود. این ماده از آسیب به مو و ایجاد موخوره جلوگیری می‌کند. محصولات حاوی سوربیتول خاصیت ارتجاعی و استحکام کششی مو را افزایش داده و از شکستگی آن جلوگیری می‌کند، بنابراین از سوربیتول در محصولات مراقبت از مو استفاده می‌شود.
به گزارش ایسنا، نخستین فاز بزرگترین مجتمع داروسازی(تولید سوربیتول) غرب آسیا در منطقه تیران و کرون اصفهان و در مجموعه صنایع دارویی، شیمیایی و غذایی شهید مدرس، به همت جهاد دانشگاهی با شعار «سلامی به سلامت پایدار» راه‌اندازی می‌شود.
