امامزاده هفده‌تن گلپایگان بنایی منحصربه‌فرد با مولفه‌های معماری عهد صفوی است که بنای آن با وجود بازسازی دستخوش تخریب شده و نیازمند توجه و هماهنگی بیشتر مسئولان برای مرمت مجدد است.
امامزاده هفده‌تن از جاذبه‌های گردشگری گلپایگان است که دارای ایوان و غرفه‌های دو طبقه، گلدسته و گنبدی به بلندی ۹ متر است که سال ۱۳۵۴ شمسی یک خیابان جدید کنار این امامزاده و ساختمان مسجد جامع احداث شد.
طبق اشعاری که روی سنگ که در طرف راست ورودی بقعه، حک شده است، سه تن از فرزندان امام هفتم شیعیان به نام‌های امامزاده اسحاق، امامزاده منصور و امامزاده رضا در آنجا مدفون هستند. امامزاده هفده‌تن از ابنیه قرن یازدهم هجری است که در زمان شاه عباس اول صفوی احداث شده و به شماره ۲۹۰ آثار باستانی به ثبت رسیده است.
روی بنای هشت گوش گنبد، کاشی‌کاری باشکوهی انجام شده که به‌لحاظ ساختمانی و تزئین کاشی‌کاری بسیار جالب و زیبا است. در وسط حیاط امامزاده هفده‌تن، دم در ورودی کتیبه کاشی معرق نفیسی قرار دارد و دم در، چوب منبت‌کاری شده زیبایی به چشم می‌خورد که کار استاد عبدالحسین (پدر استاد علی آقا معظمی) است.
روی این چوب، آیات قرآن و گل بوته به شکل پنجره احداث شده است که از این حیث یکی از شاهکارهای منحصربه‌فرد دوران گذشته به شمار می‌رود، در داخل حرم (دور گنبد) کتیبه منظوم ارسی مفصلی در مدح شاه عباس اول صفوی نگاشته شده است.
امامزاده هفده‌تن چهار در و سه سرراهی با عظمت دارد که در اطراف آن کتیبه زیبایی به خط غیاث‌الدین علی جوهری شیرازی نوشته شده است. این بقعه از آثار زیبای عهد صفویه است که به دستور سردار امام قلی‌خان احداث شده و دارای کاشی‌کاری معرق و منقوش و کتیبه‌ای به‌خط کوفی است.
امامزاده هفده‌تن دارای موقوفات مهمی در زمان امامقلی خان است، اما امروز تنها وقف‌نامه معروف به خدیجه خانم در دست است که با خطی فوق‌العاده زیبا نوشته شده است، رقبات زیادی را وقف امام‌زادگان کرده و حتی متولی آن را تعیین کرده است.
کتیبه سردر حیاط امامزاده به طرف شمال، به خط ثلث با کاشی معرق زرد رنگ، بر متن لاجوردی سیر خودنمایی می‌کند؛ این کتیبه همچون کتیبه طولانی زیر گنبد، اگرچه با نام خدا، پیامبر و آل علی (ع) آغاز شده، اما آمیخته با مدح شاه عباس صفوی است.
این اثر تاریخی دارای گنبد دو پوسته گسسته با ارتفاع ۹ متر است که درون آن با روش ترک‌بندی به یکدیگر متصل است تا علاوه‌بر استحکام سازه‌ای بار دو گنبد به پی‌ها منتقل شود. لایه بیرونی گنبد با کاشی‌کاری سنتی نقش منحصربه‌فردی دارد، اما طی سال‌های گذشته به‌دلیل فرسایش آسیب جدی دیده است.
غربت این روزهایش هیچ شباهتی با شکوه گذشته‌اش ندارد، زخمی بر بلندای باصلابتش نشسته است که اگر درمان نشود، ممکن است قامتش را زیر تندباد روزگار خم کند، سال‌های زیادی است که از بازسازی امامزاده هفده‌تن می‌گذرد و این بنای تاریخی همچنان در بی‌مهری کمبود بودجه به سر می‌برد.
درخواست مرمت دوباره گنبد امامزاده به اداره اوقاف ارسال شده است
مصطفی قانونی، رئیس میراث فرهنگی و گردشگری گلپایگان می‌گوید: گنبد هفده‌تن دو مرحله مرمت داشت، یکی مشکل داخل دو پوش گنبد بود که نیاز به استحکام‌بخشی از جمله بندکشی و تعویض آجرها بود که سال گذشته با همکاری اداره اوقاف و با نظارت میراث فرهنگی انجام شد ودر حال حاضر ایستایی گنبد هیچ مشکلی ندارد.
وی می‌افزاید: کاشی‌کاری بیرون گنبد نیز سال ۱۳۹۳ انجام شد، اما به دلیل بارندگی‌های شدید سال ۱۳۹۸ قسمت‌هایی از کاشی‌های بیرونی گنبد ریزش کرد که در این راستا کار بازسازی و مرمت گنبد بر اساس ضوابط فنی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان به اداره اوقاف ارسال شده است و امید می‌رود اداره اوقاف با تأمین اعتبار مرمت کاشی‌ها را انجام دهد.
رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلپایگان ادامه می‌دهد: میراث فرهنگی تنها ناظر پروژه مرمت گنبد امامزاده هفده‌تن است و اجرای آن توسط اداره اوقاف انجام می‌شود.
کانال‌کشی و رطوبت‌زدایی نیازمند اعتبارات است
مهرداد نیلی، رئیس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان گلپایگان اظهار می‌کند: طی چهار سال اخیر گنبد امامزاده هفده‌تن به‌لحاظ تخریب تغییر خاصی نکرده و خرابی‌های فعلی مربوط به گذشته است.
وی با اشاره به اینکه طی دو سال اخیر دو کار اساسی برای گنبد امامزاده هفده‌تن انجام شده است، می‌افزاید: سال گذشته مرمت داخل دو پوسته گنبد انجام شده است، سال جاری نیز با نظارت میراث فرهنگی بخش کرسی‌کاری گنبد از جمله شش ایوان اطراف آن، یکی یکی تخریب و کانال‌کشی شد تا نم‌زدایی و رطوبت‌زدایی شود.
رئیس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان گلپایگان تاکید می‌کند: با هدف حفظ بنای گنبد هفده‌تن، قرارداد ۲۴۵ میلیونی برای مرمت پوسته داخلی گنبد انجام دادیم، کار کانال‌کشی و رطوبت‌زدایی نیز در دست انجام است که نیاز به اعتبار دارد.
کاش با تدبیر مناسب و از دل و جان برای آباد کردن این محل کوشا باشیم و بدانیم رونق حضور میهمان در این شهر و رشد نهال امید در دل مردمان این دیار با رونق و رشد این گونه مکان‌ها در یک چرخه قرار دارد.
