بیش از ۴۰ سال از عمر باغ رضوان می‌گذرد و در این مدت اقدامات زیادی برای بهبود فضا و امکانات آن انجام شده است؛ مدیرعامل سازمان آرامستان‌های شهرداری اصفهان در گفت‌وگوی تفصیلی با خبرنگار ایمنا به تشریح فعالیت‌های این سازمان در راستای ارتقای زیرساخت‌ها در حوزه‌های مختلف و تسهیل زیارت اهل قبور پرداخت.
شهرداری اصفهان سال ۱۳۶۳ برای احداث آرامستان جدید در شرق شهر به‌نام باغ رضوان اقدام کرد و با این کار گام استواری در ساماندهی اماکن و دامنه‌های شهری برداشت، این آرامستان در ۱۲ کیلومتری شرق شهر اصفهان قرار دارد و در آن خدمات دفن اموات در زمینی با مساحتی بالغ‌بر ۱۳۰۰ هکتار ارائه می‌شود.
سازمان آرامستان‌های شهرداری اصفهان یکی از سازمان‌های تابع شهرداری به‌شمار می‌رود و خدمات آن مشتمل بر امور اجرایی و فرهنگی برای شهروندان هنگام از دست دادن وابستگان است.
این سازمان متولی ارائه خدمات مربوط به حمل، کفن و دفن و خدمات پس از خاک‌سپاری اموات که زمینه‌ساز تسلی خاطر بازماندگان، ترحیم متوفیان و تذکر و تنبه زائران قبور است بوده و در این مسیر با هدف کسب رضای الهی و رعایت اصول دین اسلام، همگام با فرهنگ و آداب و رسوم شهروندان درصدد انجام دقیق امور شرعی متوفیان، افزایش سطح رفاه بازماندگان هنگام مراجعه به آرامستان، ایجاد بستری مناسب و مؤثر به منظور عبرت‌پذیری زائران از این محیط و تجلی یاد معاد در زندگی روزمره ایشان است.
در حال حاضر بیش از ۴۰ سال از عمر این خانه آخرت می‌گذرد و در این مدت مدیران متعددی برای ارتقا و اعتلای باغ رضوان، بزرگترین آرامستان شهر اصفهان تلاش کرده‌اند، اما بر اساس شواهد، سرعت تحول خدمت و حرکت بر مسیر خدمات الکترونیکی در سازمان آرامستان‌های شهرداری اصفهان طی دو سال اخیر قابل توجه بوده است.
شانزدهم آبان ۱۴۰۰ شهردار اصفهان طی حکمی علی حاجیان را به‌عنوان «مدیرعامل سازمان آرامستان‌های شهرداری اصفهان» منصوب کرد؛ او کارشناس ارشد مدیریت تحول و مدرس دانشگاه است و سوابقی همچون معاون اداری مالی سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان، مسئول امور منابع انسانی معاونت خدمات شهری شهرداری اصفهان، مسئول امور هماهنگی سازمان‌های حوزه خدمات شهری شهرداری اصفهان و مسئول امور پشتیبانی معاونت خدمات شهری شهرداری اصفهان را در کارنامه خود دارد.
آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگوی خبرنگار ایمنا با علی حاجیان، مدیرعامل سازمان آرامستان‌های شهرداری اصفهان به‌منظور بررسی اقدامات این سازمان در راستای ارتقای زیرساخت‌های سازمان و تسهیل زیارت اهل قبور است.
شانزدهم آبان ۱۴۰۰ بود که با حکم شهردار اصفهان به‌عنوان «مدیرعامل سازمان آرامستان‌های شهرداری اصفهان» منصوب شدید؛ روزهای آغازین فعالیت بر موضوع «شفافیت» و «عدالت‌محوری» همچنین دوری از تبعیض تاکید داشتید؛ برای تحقق این اهداف چه اقداماتی انجام داده‌اید و با چه موانعی روبه‌رو بوده‌اید؟
حاجیان: با توجه به فعالیتم در حوزه خدمات شهری، با علم و آگاهی قبلی وارد سازمان آرامستان‌های شهرداری اصفهان شدم و یکی از موهبت‌های الهی در زندگی خود را ورود به این سازمان می‌دانم.
دلیل تاکید بر لزوم شفافیت و عدالت‌محوری این بود که ۳۷ سال در مدل اداری این سازمان، شفافیت در تعرفه‌ها به‌طور کامل وجود نداشت و این رویه به نفع مردم نبود؛ پیش از آغاز فعالیت از این موضوع اطلاع داشتم و پیگیری کردم تا در کل یک الگوی مدیریتی را رقم بزنیم.
یکی از موارد، «شفافیت» بود که در این دوره مدیریتی همکاری لازم انجام و شفافیت در تمام حوزه‌ها محقق شد؛ تلاش کردیم با مردم صادقانه رفتار کنیم و با اقدامات صورت‌گرفته در حال حاضر صداقت در تمام سطوح آرامستان نشر پیدا کرده است.
درباره چالش‌ها می‌توان به این نکته اشاره کرد که برخی افراد از جمله مدیرانی که با باغ رضوان ارتباط داشتند، انتظار داشتند که کار اضافه‌تری برای آن‌ها انجام شود، اما به‌رغم سفارش‌هایی که بعضی مواقع می‌شود، تاکنون دستور اقدام اضافه‌ای برای یک متوفی سفارش‌شده را نداده‌ام.
اشاره کردید با ورود به سازمان آرامستان‌ها موهبتی نصیب شما شد؛ این موهبت چه بوده است؟
حاجیان: به هر شخصی که علاقه دارم، می‌گویم به باغ رضوان بیاید؛ روایتی از پیامبر اسلام داریم که می‌فرمایند: «اگر بسیار شادی یا بسیار غمگین هستی، به قبرستان برو»، به همکارانم و دوستانم می‌گویم به غسالخانه بیایید تا ببینید آخر کار کجا است.
برحسب فضای معنوی و دعای خیر ارواح مؤمنین، رزق این سازمان حلال و پاک است؛ در بدترین شرایط دوران زندگی مردم به آن‌ها خدمات ارائه می‌دهیم، اگر این خدمت پاک و خالص باشد، دعاها اثرات خوبی دارد، بنابراین من و همکارانم در غسالخانه باید دغدغه انجام واجبات و مستحبات متوفی را داشته باشیم.
خدمت در باغ رضوان نقد است و تاکنون اثرات مثبتی در زندگی و روحیه من داشته است؛ همین که هر روز صبح با ذکر صلوات و زیارت اهل قبور وارد باغ رضوان می‌شوم و یاد خدا همراه من می‌شود، توفیق الهی است که نصیب من و همکارانم شده است.
بدو ورود به سازمان آرامستان‌ها، چه چالش‌ها و مشکلاتی را مشاهده کردید؟
حاجیان: یکی از مشکلات «شفافیت» و دیگری «کمبود عدالت» بود؛ عدالت میان نیروها، همچنین ارتباط بین مدیر و نیروها نیز کم بود؛ در واقع «نگاه قبرستانی» من را آزار می‌داد و به نسبت آن بعضی از رسیدگی‌ها نمی‌شد، زیرا همه به این مکان تنها به‌عنوان یک قبرستان نگاه می‌کردند.
با توجه به اینکه در روزهای پایانی هفته افراد زیادی برای زیارت اهل قبور مراجعه می‌کنند، باید تمام شرایط برای یک زیارت دلچسب فراهم باشد؛ در این مکان تنها کفن و دفن انجام نمی‌شود، بلکه اقدامات متعددی در حوزه‌های عمرانی، فرهنگی و خدماتی صورت می‌گیرد و تاکنون پیشرفت باغ رضوان خوب بوده است، اما ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل زیادی وجود داشته که باید از آن‌ها استفاده می‌شده است.
مهم‌ترین دستاورد ۳۸ ماهه فعالیت شما در سازمان آرامستان‌های شهرداری اصفهان چه بوده است؟
حاجیان: نمی‌توانم به جمع‌بندی بر یک مورد واحد برسم، اما موردی که می‌توانم به‌عنوان دستاورد از آن یاد کنم، این است که «به هیچ‌کس دروغ نگفته‌ام.»
آیا تمام اهداف و چشم‌اندازی که برای سازمان تعریف کرده بودید، محقق شده است؟
حاجیان: تاکنون اقدامات زیادی برای تحقق اهداف مدنظر انجام شده است؛ از روزی که وارد این سازمان شدم، کنترل تمام برنامه‌ها اجرا شده است و به تمام اهداف رسیده‌ایم، البته فعالیت‌ها همچنان ادامه دارد.
برای استرداد قبور برنامه‌نویسی شد تا به محض اینکه مشتری قبلی درخواست خود را لغو می‌کند، به سایر افراد نمایش داده شود؛ این اقدام برای من بسیار خوشحال‌کننده بود. در حوزه فرهنگی، زیست‌محیطی و پدافندی اتفاقات خوبی رقم خورده است، به‌عنوان مثال ۱۰ ماه و ۱۸ روز پیگیر احداث جایگاه سوخت در باغ رضوان بودم که پس از طی مراحل اداری و دریافت مجوزهای لازم، پیمانکار پروژه طی دو ماه این هدف را عملیاتی و جایگاه سوخت را راه‌اندازی کرد.
این جایگاه، دارای دو مخزن با ظرفیت ۹۰ هزار لیتر بنزین و دو سکوی سوخت‌گیری برای استفاده همزمان هشت خودرو است که مجهز به تجهیزات به‌روز و سیستم‌های ایمنی و امنیتی، همچون سیستم دیسپاچینگ و سیستم کهاب است که برای بازیافت بخارات سوخت و جمع‌آوری بخارات بنزین استفاده‌شده و از آلایندگی محیط به بخارات بنزین متصاعدشده از باک خودرو و مخازن و نازل‌ها جلوگیری می‌کند.
چه کار نیمه‌تمامی دارید؟
حاجیان: مردم اصفهان هنوز به این باور نرسیده‌اند که در آرامستان باغ رضوان با آن‌ها صادقانه برخورد می‌شود و تفاوتی میان افراد وجود ندارد، شاید مدل حکمرانی ما در ایران خوب نبوده است و مردم مقصر نیستند؛ ما ذائقه مردم را تغییر دادیم و نحوه برخورد موجب شده است تا مردم وارد هر اداره‌ای می‌شوند، فکر می‌کنند باید از طریق یک فرد آشنا امور خود را انجام دهند.
از وضعیت بودجه و اعتبارات سازمان بگویید.
حاجیان: زمانی اداره آرامستان‌ها از طریق درآمد حاصل از دفن اموات بوده است، اما به‌دلیل افزایش هزینه‌ها و شرایط اقتصادی که در کشور ما ایجاد شد، این موضوع برعکس شده و شهرداری در حال پیش‌فروش قبور است.
در واقع داریم آینده سازمان را می‌فروشیم و درآمد پایدار برای سازمان در نظر نگرفته‌ایم که این کار به‌هیچ‌وجه خوب نیست.
با توجه به اینکه توازن در بودجه وجود نداشته است، طی سه سال گذشته به فکر ایجاد درآمدهای پایدار افتادیم؛ برای مثال اجاره اماکن تجاری جدید، ایجاد فروشگاه مواد غذایی و گل‌فروشی در مجاور سالن تطهیر یا تولید ۴۰ هزار گل و گلدان با کمک بخش خصوصی یا کاشت چمن و فروش آن نوعی درآمد است.
بزرگترین نیروگاه خورشیدی شهرداری در باغ رضوان قرار دارد، اما با وجود تمام این ظرفیت‌ها سازمان آرامستان‌ها در آینده برای تأمین بودجه با چالش روبه‌رو می‌شود.
از طریق صرفه‌جویی در مصرف، تولید انرژی و هوشمندسازی در تأسیسات و تجهیزات سازمان، طبق آمار ۴۰ تا ۵۰ درصد در انرژی صرفه‌جویی داشتیم که خود به‌عنوان درآمد است.
آماری از کفن و دفن متوفیان در باغ رضوان ارائه کنید؛ در حال حاضر طرح توسعه این آرامستان در چه مرحله‌ای است و تا چه زمانی برای دفن اموات جا دارد؟
حاجیان: از سال ۱۳۶۳ تاکنون بیش از ۱۷۶ هزار دفن در باغ رضوان انجام شده است، نخستین فرد دفن شده در این آرامستان یک زن با نام «خاور» بوده که سال ۱۳۶۳ در این مکان آرام گرفته است.
آمار روزانه دفن اموات در باغ رضوان حدود ۲۰ دفن است که نیمه اول سال آمار فوت کمتر و نیمه دوم بیشتر است، همچنین بر اساس بررسی‌های صورت گرفته، آمار فوتی‌ها در روزهای پنجشنبه و جمعه بیشتر از سایر روزهای هفته است.
به‌عنوان مثال روز یکشنبه همزمان با ولادت حضرت زهرا (س) ۵۶ پذیرش فوت انجام و ۳۹ نفر در باغ رضوان دفن شدند، اما در روزهای عادی چنین آماری را شاهد نیستیم، بنابراین می‌توان گفت که مناسبت‌ها در آمار متوفیان مؤثر است که آن را در حکمت خداوند می‌دانم.
برای دفن در باغ رضوان تا ۵۰ سال آینده ظرفیت لازم وجود دارد؛ یکی از اقدامات خوبی که در رابطه با بودجه و توسعه می‌توان به آن اشاره کرد، احیای قبور با قدمت بالای ۳۰ سال است که حکم شرعی، قانونی و مجوزهای لازم آن نیز دریافت شده است؛ این اقدام به‌طور کامل اختیاری و تنها با تقاضا و درخواست بستگان قانونی فرد دفن‌شده انجام می‌شود و فواید بسیاری از جمله احیا و رونق‌بخشی به قطعات قدیمی آرامستان باغ رضوان، بهره‌برداری و استفاده شهروندان از ساختمان‌ها، امکانات، تأسیسات و تجهیزات ایجادشده در محیط کنونی، تمرکز بر ارائه خدمات به‌صورت کیفی و پاسخ به درخواست‌های مردمی در استفاده مجدد از قبور با قدمت ۳۰ سال است؛ از مرداد ۱۴۰۲ تاکنون ۵۰۰ نفر قبور درگذشتگان خانواده خود را احیا کرده‌اند.
بقایای باقی‌مانده احتمالی متوفی در قبر چه می‌شود؟
حاجیان: خاک باغ رضوان «قلیایی» است که موجب تجزیه بدن می‌شود و پس از ۳۰ سال چیزی از پیکر متوفیان باقی نمی‌ماند، با این حال چنانچه باقی‌مانده باشد، در کیسه‌ای جمع می‌کنیم و هنگامی که قبر به‌صورت سه طبقه کامل شد، بخش باقی‌مانده دفن و قبر تحویل خانواده می‌شود.
به‌دلیل محدودیتی که در شهر اصفهان وجود دارد، امکان ایجاد ظرفیت جدید و گسترش آرامستان وجود ندارد، از این رو قبرستان‌های محلی که سمت غرب اصفهان است را احیا می‌کنیم.
در حال حاضر ۴۳ قبرستان محلی در شهر اصفهان وجود دارد که تنها ۱۸ قبرستان آن فعال است و برای مردم بومی استفاده و به‌صورت مردمی اداره می‌شود و سایر قبرستان‌ها زیارتی است، بنابراین در همان منطقه توسط شهرداری بودجه لازم برای اداره آن در نظر گرفته و با همکاری سازمان، محصور، طراحی و ساماندهی می‌شود.
قبور ۳۰ ساله به‌صورت رایگان در اختیار خانواده‌ها قرار می‌گیرد؟
حاجیان: این قبور در قطعات قدیمی است، بنابراین هزینه ساخت‌وساز توسط پیمانکار دریافت می‌شود، هزینه‌ای که خانواده‌ها پرداخت می‌کنند، یک‌چهارم تا یک‌پنجم پایین‌تر از معادل قبری است که در حال حاضر در همان قطعه به فروش می‌رسد.
میانگین نرخ قبور در آرامستان باغ رضوان چقدر است و آیا امکان خرید قبور به‌صورت الکترونیکی فراهم شده است؟
حاجیان: نرخ قبر در قطعه یک آرامستان باغ رضوان ۵۰ میلیون تومان و در قطعات ۸۰ تا ۹۰، دو میلیون و ۶۰۰ هزار تومان است، البته تمرکز دفن به نفع مردم است.
برای خرید و پیش‌فروش قبر شهروندان می‌توانند از طریق برنامه کاربردی «باغ رضوان» که در برنامه بازار قابل دانلود است، اقدام کنند؛ این برنامه قبور خالی در کل باغ رضوان، قبور خالی در قطعه مورد نظر فرد یا نزدیک‌ترین قبر خالی به قبر مورد نظر را نشان می‌دهد.
از حدود یک ماه گذشته تاکنون پیش‌فروش قبور به‌صورت الکترونیکی انجام می‌شود و همان لحظه لینک سند مهرشده و امضاشده ارسال می‌شود.
چه تحولاتی در حوزه هوشمندسازی خدمات در حوزه‌های مختلف سازمان آرامستان باغ رضوان انجام شده است؟
حاجیان: در سازمان چند هدف زیست‌محیطی، پدافند غیرعامل و هوشمندسازی و توسعه داشتیم و اقداماتی که در این‌باره انجام شد، در کشور بی‌نظیر بوده است، به‌عنوان مثال برای هوشمندسازی منابع در تمام عرصه‌ها اقدام و موتورخانه‌ها و روشنایی به‌صورت کامل هوشمند شد، اما هوشمندسازی آبیاری فضای سبز باغ رضوان به مساحت ۵۰ هکتار بی‌نظیر است و تاکنون در فضای باز شهری این اقدام انجام نشده است.
از قطعه ۷۰ تا ۹۰ آبیاری فضای سبز و روشنایی محیطی به کمک یک شرکت دانش‌بنیان هوشمندسازی شده است.
گزارش عملکرد سال ۱۴۰۲ از طریق دوربین‌های متاورس انجام شد، این دوربین وسیله جدیدی نیست، اما اینکه یک سازمان دولتی چنین اقدامی انجام دهد، جرئت می‌خواهد و نشان‌دهنده بلوغ سازمان است.
دگرگونی در فکر، اندیشه و منابع انسانی یک تحول است؛ به‌زودی تمام خدمات باغ رضوان الکترونیکی می‌شود.
در طول سال شش هزار دفن انجام می‌شود که این شش هزار نفر در کمترین حالت سه مرتبه در سال برای دریافت خدمت به باغ رضوان مراجعه می‌کنند که در مجموع ۱۸ هزار سفر به باغ رضوان کم می‌شود.
در یکی از مصاحبه‌های خود تاکید داشتید که باغ رضوان یک مدیریت ویژه می‌طلبد، چرا که نیازمند مدیریت اقتصادی، مدیریت منابع انسانی، مدیریت مشتری‌مداری و مدیریت معنوی است؛ چه اقداماتی برای تحقق این مؤلفه‌های مهم انجام شده است؟
حاجیان: مدیریت باغ رضوان ویژه است، هم با شرعیات مردم طرف هستیم، هم از لحاظ اقتصادی سازمان باید خودش را اداره کند و کمکی از شهرداری دریافت نمی‌کند، ظرفیت‌های بالفعل و بالقوه‌ای وجود دارد که باید بهترین استفاده از آن شود، در واقع باید نسبت به ظرفیت‌ها نگاه اقتصادی وجود داشته باشد تا به مردم فشار نیاید.
در حال حاضر نگاه فرهنگی، اجتماعی، دینی و معنوی وجود دارد و اگر فردی بتواند از این موارد به‌خوبی استفاده کند، آورده‌های زیادی برای شهر خواهد داشت، تمام این موارد کنار هم است، از این‌رو شخصی که مدیریت این مجموعه را در دست می‌گیرد، باید حواس بسیار جمعی داشته باشد.
اقدامات شاخص انجام شده در حوزه فرهنگی و رفاه کارکنان سازمان چه بوده است؟
حاجیان: در حوزه فرهنگی در دوره‌های گذشته اقدامات خوبی از جمله تبلیغات در سطح عرصه انجام شده بود، اما در این دوره تولید کتاب‌هایی از جمله واقعه، سیاحت در سرزمین خفتگان، شارحان نهج‌البلاغه، ۴۰ روایت ناتمام، بر مزار عکس، دو کتاب در حوزه کودک و کتاب معجم استفتائات فقهای امامیه چاپ شد، همچنین مجموعه ۳۰ قسمتی برنامه واقعه ماه رمضان گذشته از شبکه پنج سیما پخش شد و معرفی افراد نام‌آوری که در این مکان آرمیده‌اند و هنوز مردم آن‌ها را نشناخته‌اند و گنج‌ها و ثروت‌های باغ رضوان هستند، انجام شد.
در ادامه اقدامات فرهنگی، نقشه گردشگری را به‌عنوان نخستین نقشه گردشگری نو گورستان کشور چاپ کردیم؛ این نقشه تمام افراد شاخص و نامدار مدفون در غیر قطعه نام‌آوران را معرفی می‌کند که مردم می‌توانند در آنجا حضور پیدا کنند و زیارت کنند، فایل این نقشه نیز در اپلیکیشن باغ رضوان موجود است.
نمادهایی که در سطح آرامستان یاد معاد و قیامت را به مردم یادآوری می‌کند، نصب شد و از تمام ابزارها استفاده کردیم، حتی در مجاورت سالن تطهیر، خانه بازی برای کودکان زیر هشت سال ساخته شد.
بازخورد اجرای طرح جذب خادمان افتخاری در آرامستان باغ رضوان چه بود؟
حاجیان: خادمان افتخاری به‌صورت دائم در آرامستان حضور ندارند، اما چند نفر ارتباط مؤثر با ما دارند، این افراد در تغسیل متوفیان روز به ما کمک می‌کنند، همچنین در خانه کودک یک نیروی زن به‌صورت افتخاری خدمت می‌کند، ذکر این اتفاق هم خالی از لطف نیست که به‌تازگی یک نفر مبلغ از کانادا به‌همراه همسر خود برای آموزش غسل میت در باغ رضوان حضور پیدا کرده‌اند.
