حرائم و منظر آثار و بافت‌های تاریخی برای شهری مثل اصفهان باید خط قرمز باشد. چرایی این موضوع را باید در اهمیت حفظ هویت تاریخی و فرهنگی این شهر جستجو کرد؛ ظرفیتی که باید در شرایط فعلی اصفهان بیشتر از پیش در راستای گردشگری پایدار حراست شود اما اگر این حرائم در مسیر بازنگری، کوچک سازی شوند، باید بدانیم، معنای حفاظت و حراست را باخته‌ایم.
اصفهان شهری با بحران کم‌آبی، آلودگی هوا و فرونشست، باید ناچارا برای حفظ توسعه پایدار خود، بر روی ظرفیت‌های گردشگری‌اش سرمایه‌گذاری کند، اما این راهبرد در سایه حفاظت بایسته از سرمایه‌های گردشگری شهر یعنی بناها، محوطه‌ها و بافت‌های تاریخی است.
حریم آثار تاریخی، اولین سپر حفاظتی است که اگر از حد و حدود آن کوتاه بیایم، این آثار را در معرض خطرات احتمالی چون آسیب، تخریب و مخدوش شدن منظر قرار داده‌ایم.
گوشته حریم پل‌های تاریخی اصفهان، از پل مارنان تا پل شهرستان تا حدودی متغیر است اما در این حریم که در سال ۱۳۷۶ مصوب و ابلاغ شده است، ارتفاع ساخت و سازها نباید بیشتر از ۹ متر باشد. حالا فرض کنید حریم پل تاریخی خواجوی اصفهان، کوچک‌ترشود، در این صورت قطع یقین ساخت و سازهایی با ارتفاع بیشتر در پس زمینه پل پیشروی خواهند کرد و آنچه قربانی می‌شود، منظر این المانِ تاریخی شهر اصفهان است.
ناگفته نماند که همین حالا هم بارها منظر پل‌های تاریخی شهر اصفهان از جمله خواجو بواسطه نادیده گرفتن ارتفاع مصوب پل‌های تاریخی که در طرح تفصیلی هم لحاظ شده و همچنین خلاء قوانین و ضوابط طراحی منظر مخدوش شده است، حالا تصور کنید این حرائم بازنگری و کوچک‌سازی هم بشوند، آن زمان باید به یکباره فاتحه منظر این شناسنامه‌های تاریخی شهر اصفهان را خواند.
این موضوع برای میدان نقش جهان، چهارباغ، پل‌های تاریخی، لکه های باقی‌مانده از بافت‌های تاریخی اصفهان و بسیاری از تک‌بناها دارای اهمیت است چرا که تغییر غیر اصولی حریم می‌تواند منجر به آسیب‌های جبران ناپذیر برای این آثار بشود به نحوی که هویت و ماهیت آن‌ها را دچار خسارت کند.
از سویی گردشگران کشورهای جهان به دلیل تجربه زیست و تنفس در چنین فضاهایی، شهر اصفهان را به عنوان مقصد سفر خود گزینش می‌کنند و بازنگری یا کوچک سازی حرائم را باید زنگ خطری برای امکان تهدید سرمایه‌های هویتی شهر بدانیم که به طور حتم، اصفهان با توجه به شرایط اقلیمی و بحران کم‌آبی ناچار است برای توسعه پایدار به آن‌ها متوسل شود.
آنچه مشاوران میراث فرهنگی، شهرسازی و معماری در تدوین طرح تفصیلی اصفهان، به عنوان حرائم بافت‌ها و بناهای تاریخی تعریف و براساس آن ضوابط نوشته‌اند، یک سند و قانون کارشناسی است که اگر قرار باشد از حد و حدود آن، به دلیل برخی فشارها پایین‌تر نشست، زنگ خطری برای شهر تاریخی چون اصفهان خواهد بود.
مدیرکل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان در نشست خبری مدتی قبل، اشاره گذرایی به این بحث داشت و این موضوع را مطرح کرد که« … حریم پل‌های تاریخی ما، یک حریم بی‌معنایی است آنچنان که تا ۵ خیابان آن طرف ترِ پل‌ها، حریم تعریف شده؛ مردم را گرفتار و از میراث فرهنگی زده کرده‌ایم.»
سال‌ها در این شهر شاهد و نگارنده وقایع تلخ و شیرین میراث فرهنگی اصفهان بوده ایم و می‌دانیم چگونه طعم نادیده گرفته شدن قوانین حرائم بناهای میراث فرهنگی در یک شهر تاریخی که شهره جهانی هم دارد، می‌تواند کام این شهر تاریخی و بلکه کشور را به واسطه ایجاد ساخت و سازهای بی هویت تلخ کند.
گویا آبروریزی بر سر طرح جهان‌نما که در منظر و خط آسمان میدان جهانی «امام (ره)» قد علم کرد و منجر به هشدار یونسکو به ایران در رابطه با خطر خروج این اثر از فهرست آثار جهانی شد، یادمان رفته است؛ موضوعی که می‌توانست برای کشور گران تمام شود.
سال‌ها از آن موضوع گذشته و تجربه هایی همچون ارتفاع گرفتن هتل کوچه ارفعی در حریم چهارباغ و محور تاریخی فرهنگی اصفهان، بلندمرتبه‌سازی در حریم منظری پل مارنان، بالا آمدن ساختمان مجتمع تجاری نیوشا در حریم دولتخانه صفوی و میدان نقش جهان، نوسازی و ارتفاع گرفتن چند ساختمان در گذر سعدی به بهانه بازسازی یا قد برافراشتن اسکلت یک ساختمان در چشم‌انداز و کریدور دیداری پل خواجو را هم از سر گذرانده‌ایم.
موضوع این است که اگر چنین رویه‌هایی، معمول و حتی زیر چتر قانون برود، دیگر نمی توان منظر این المان‌های شاخص تاریخی اصفهان را پاک و پاکیزه دید، بلکه باید خواجو، سی و سه پل یا میدان امام را بیشتر از پیش با پس زمینه ای از ساختمان‌های بی هویتی دید که منظر المان‌های تاریخی در میان آن‌ها گم است.
از این رو بی‌معنا دانستن حریم پل‌های تاریخی اصفهان آن هم از سوی متولی بناهای تاریخی استان تامل برانگیز و حتی زنگ خطری است که پیش از آنکه دیر شود باید آن را شنید.
اخیرا و آن طور که مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان گفته است، پیرو درخواست شهرداری اصفهان، میراث فرهنگی قراردادی با دانشگاه تهران عقد کرده تا ۲ هزار هکتار بافت تاریخی اصفهان مطالعه و بازنگری شود؛ گرچه گفته می‌شود ۷۰ هکتار بافت تاریخی به این وسعت افزوده می‌شود اما معلوم نیست در این بازنگری، به جز خانه‌های ستاره دار طرح تفضیلی که تخریب شده‌اند و آثاری از آن‌ها وجود ندارد، کدام قسمت‌ها از دایره بافت تاریخی اصفهان حذف شده‌اند که مدیرکل میراث فرهنگی معتقد است باید اصلاح شوند تا گره کار شهرداری و مردم باز شود.
در هرحال اما آنچه باید گوشزد کرد اینکه حرائم، پیرو مشاوره و کار کارشناسی تثبیت و تبدیل به حدود و قانون در طرح‌های بالادستی شده‌اند و همیشه هم «همه» قوانین، مورد اقبال «همه» مردم و شهروندان نیست و نباید به اصطلاح برای اصلاح ابرو، به چشم اصفهان، این گل سرسبد گردشگری ایران، که همانا چشم‌انداز بناهای شاخص و مصالح شهر است آسیب بزنیم.
