سال‌هاست که حریم «آتشکده نیاسر» و «چشمه اسکندریه»، محل جولان تریلی‌های حمل سنگ معدن آهن شده و به تازگی این ترددها منجر به شکسته شدن کوره چشمه اسکندریه در زیر این جاده شده است؛ کوره‌ای که آب چشمه را به سمت «آبشار نیاسر» منتقل می‌کند؛ این اتفاق نشان می‌دهد چگونه بی‌توجهی به ملاحظات میراث فرهنگی و طبیعی می‌تواند، سرمایه‌های یک شهر گردشگری را در معرض تهدید و فرسایش تدریجی قرار دهد.
اخیرا کوره و مجرای عبور آب چشمه اسکندریه که در حریم آتشکده نیاسر قرار دارد، بر اثر تردد تریلی‌ها و کامیون‌های معدن سنگ آهن در دو نقطه شکسته شده است؛ اتفاقی که در صورت تدوام این ترددها و یا حتی به گفته مدیر پایگاه میراث فرهنگی نیاسر بواسطه انفجارها می‌تواند به ریزش کامل این کوره بیانجامد و منبع تغذیه آبشار نیاسر را مختل کند.
چشمه اسکندریه در بین اهالی نیاسر به چشمه زنانه شهره است و بعد از عبور از یک کوره طبیعی به چشمه دیگری بنام چشمه مردانه می‌پیوندد تا دست در دست هم به فرادست بلندی‌های «باغ تالار» برسند و از آنجا با فروغلتیدن از صخره‌های آهکی، به شکل آبشار نیاسر درآیند.
آن‌طور که مقامات میراث‌فرهنگی و شهرداری نیاسر به ایرنا گفته اند، حالا مسیر عبور چشمه اسکندریه از محل کوره‌ای که زیر جاده و محل تردد تریلی‌های حمل سنگ قرار دارد، با خطر ریزش و مسدود شدن مواجه است و این می‌تواند برای خلق یکی از زیباترین جاذبه‌های طبیعی و گردشگری شهر یعنی آبشار نیاسر تهدید بزرگی باشد.
همه اینها در حالی است که از سال‌های گذشته کارشناسان نسبت به تبعات فعالیت ۲ معدن تراورتن و سنگ آهن و همچنین تردد کامیون‌های حمل سنگ از حریم آتشکده و حتی آبشار نیاسر هشدار داده‌اند. گرچه هم اکنون معدن تراورتن در شعاع ۱۰۰ متری آتشکده با تمام شدن ذخایر آن تعطیل شده اما منظر ناخوش آتشکده گواه سال‌ها بی‌مهری در حق این اثر ۲ هزارساله است. معدن سنگ آهن که یک معدن انفجاری محسوب می‌شود با تردد ماشین آلاتِ حمل سنگ اما همچنان لرزه بر اندام میراث فرهنگی و طبیعی این منطقه می اندازد.
نگرانی‌هایمان را به سازمان صمت و استانداری اصفهان مکتوب کرده‌ایم
در این پیوند مدیر پایگاه میراث فرهنگی نیاسر به ایرنا گفت: انفجارهای شدید و نحوه بهره‌برداری معدن آهن در سه کیلومتری چشمه اسکندریه و آتشکده نیاسر و از سوی دیگر تردد تریلی‌ها و کامیون‌های حمل سنگ از حریم چشمه و چهارتاقی نگرانی‌های ما برای میراث فرهنگی و طبیعی این شهر است.
علی ابوالفضلی با بیان اینکه معدن آهن در سه کیلومتری شهر نیاسر است و انفجارهای شدیدی دارد که تا شعاع چند کیلومتری خودش را می لزراند بطوری که در داخل شهر احساس می شود، افزود: محدوده این معدن جزو حریم شهر نیاسر است و آتشکده نیاسر هم در محدوده شهری نیاسر قرار دارد از این رو انفجارها می‌تواند برای این اثر تاریخی نگران کننده باشد.
ابوالفضلی اضافه کرد: جایی که معدن برداشت انجام می‌دهد، رشته کوهی است که به آتشکده و چشمه اسکندریه منتهی می‌شود و این معدن هم در بالادست این آثار طبیعی و فرهنگی در حال فعالیت است.
مدیر پایگاه میراث فرهنگی نیاسر افزود: از سویی، معدن تراورتن که هم‌اکنون غیرفعال است حریم و منظر آتشکده را مخدوش کرده و به همین دلیل نیاز است که معدن‌دار این محدوده را ساماندهی کند.
وی اضافه کرد: همه اینها در حالی است که در حریم این آتشکده جاده تردد تریلی‌ها و کامیون‌های حمل سنگ و درست زیر این جاده هم مجرا و کوره چشمه اسکندریه قرار دارد که هم اکنون در دو نقطه دچار شکستگی شده است.
ابوالفضلی تصریح کرد: چشمه اسکندریه منبع تامین آب آبشار نیاسر است و اگر انفجارها زیاد شود، این احتمال وجود دارد که با جا به جایی لایه‌های زیرزمینی، مجراهای چشمه مسدود و آبشار نیاسر در آینده نه چندان دور خشک شود.
وی افزود: چشمه چسبیده به جاده است و حجم باری که به واسطه عبور کامیون ها و تریلر ها به لایه های زمین شناسی وارد می‌شود، کوره و مجرای عبور آب چشمه را تحت تاثیر قرار می دهند.
به گفته ابوالفضلی عرصه و حریم آتشکده نیاسر مصوب و ابلاغ شده است و طبق ضوابط هرگونه تردد وسایل سنگین از این عرصه و حریم ممنوع است.
وی افزود: همچنین در اثر انفجارهای معدن آهن، بر روی صخره های آهکی کنار آبشار، شکاف‌های زیادی ایجاد شده و همه این موضوعات را به اداره کل صمت و استانداری اصفهان اعلام کرده‌ایم.
به گفته ابوالفضلی خوشبختانه تاکنون عوارضی ناشی از این انفجارها بر روی آتشکده نیاسر مشاهده نشده ولی همچنان نحوه بهره‌برداری این معدن برای آتشکده تهدید محسوب می‌شود.
وی با اشاره به شکسته شدن کوره عبور آب چشمه اسکندریه در حریم آتشکده گفت: آبشار نیاسر بزرگترین جاذبه طبیعی شهرستان کاشان است و برای بیشتر گردشگرهایی که در بهار و اردیبهشت نیاسر را به عنوان مقصد سفر انتخاب می کنند یکی از جاذبه‌های مهم محسوب می‌شود اما نگرانی ما این است که انفجارهای معدن سنگ آهن علاوه بر تاثیر منفی روی آبشار، در ادامه روی سازه چهارتاقی هم تاثیراتی داشته باشد.
ابوالفضلی افزود: با توجه به استشهاد های محلی و اعتراض اهالی منطقه، قرار شد این موضوع در شورای معادن استان مطرح شود که در همین راستا گزارش کارشناسی به لحاظ میراث فرهنگی به شورای معادن ارسال شده است تا در جلساتی که خواهند داشت تصمیم گیری مناسبی صورت بگیرد.
حالا که منابع شهر می‌رود، پاسخگو باشید
همچنین شهردار نیاسر در این پیوند به ایرنا گفت: با توجه به شکستگی کوره چشمه اسکندریه در زیر جاده‌ای که تریلر های معدن تردد می‌کنند، با استعلام از میراث فرهنگی نیاسر، از فرمانداری خواسته شد تا این موضوع در شورای ترافیک مطرح و از ادامه حرکت تریلی ها جلوگیری شود.
احسان کوزه گر گفت: معدن داری که این گونه منابع شهر را می برد و سود عایدش می‌شود باید مسیر این کوره را ساماندهی و دیواره سازی کند.
کوزه‌گر تاکید کرد: اگر از تردد کامیون ها و تریلی های حمل سنگ جلوگیری نشود، این اقدام منجر به فرو ریختن کوره عبور آب چشمه اسکندریه و بسته شدن مسیر آن می‌شود از این رو باید هرچه زودتر تصمیمی در این رابطه در شورای ترافیک شهرستان گرفته شود.
وی گفت: ممکن است این موضوع مطرح شود، که معدن دار مجوز دارد و کامیون ها و تریلی ها ناچار به تردد از این مسیر هستند اما در پاسخ باید گفت مسیر جایگزین برای تردد این وسائل نقلیه وجود دارد.
یک کارشناس منابع آب و استاد دانشگاه صنعتی اصفهان نیز گفت: اگر نتوان در زمان حاضر عبور کامیون ها را از این جاده منع کرد در صورتی که طول کوره و مجرای عبور آب چشمه کوتاه باشد، می‌توان آن را با بتن مسلح استحکام‌بخشی کرد.
جهانگیر عابدی کوپایی افزود: این اقدام می‌تواند لایه‌های زمین در محل مجرای عبور چشمه را در مقابل نیروهای فشاری ناشی از حرکت کامیون ها مقاوم کند اما گزینه بهتر، تغییر مسیر جاده است.
مدیر امور آب کاشان اما در رابطه با شکسته شدن کوره چشمه اسکندریه ابراز بی اطلاعی کرد و به ایرنا گفت: کارشناسان را برای بررسی موضوع به منطقه می فرستیم.
محمدرضا نرجسیان افزود: نتیجه بررسی ها باید کارشناسی شود و حتی ممکن است این کار نیاز به مشاور داشته باشد تا به لحاظ فنی تصمیمات لازم اتخاذ شود.
مدیر روابط عمومی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان نیز پیشتر به ایرنا گفته بود چنانچه اشخاص یا نهادهایی نسبت به فعالیت‌های یک معدن معترض هستند باید به مراجع ذی صلاح قانونی که در قانون معادن مشخص شده مراجعه کنند تا در این رابطه تصمیمات لازم اخذ شود.
کارشناسان حیات شهر قدیمی و تاریخی نیاسر را مدیون چشمه اسکندریه می دانند که آبشار دیدنی آن هم از همین چشمه تامین می‌شود.
چشمه اسکندریه پس از جوشیدن از دل کوه بعد از عبور از «باغ تالار» و باغات دیگر به صورت آبشار نیاسر در می‌آید و از آنجا راهی دشت‌ها و زمین‌های کشاورزی می‌شود.
از آنجایی که آتشکده‌ها همیشه بر بالای بلندی‌ها و در جوار آب‌های روان بنا می‌شدند، وجود بنای آتشکده نیاسر در کنار این چشمه نشان از دیرینگی تاثیر این چشمه در پیشینه زیست، فرهنگ و تاریخ نیاسر دارد.
آتشکده نیاسر در ۳۵ کیلومتری غرب کاشان و در منطقه ای کوهستانی در ارتفاعات کرکس قرار دارد. گفته می شود این آتشکده مربوط به اواخر دوران اشکانی و یا اوایل دوران ساسانی است.
این اثر که در سال ۱۳۱۷ در شمار آثار ملی ایران قرار گرفته است، از کهن ترین و سالم ترین چهارتاقی های موجود در کشور به شمار می آید.
