امروزه با توجه به گسترش پدیده شهرنشینی و زندگی ماشینی مقوله تفریح برای تجدید قوای جسمی و روحی و بازسازی نیروی کار به نیاز و دغدغه تبدیل شده است؛ بر اساس نظر برخی جامعه‌شناسان توسعه نظام تفریحی و ابزارهای فرهنگی، فراغتی و ورزشی نقش زیادی در توسعه پایدار دارد.
زیرساخت‌های تفریحی به مجموعه امکانات و خدماتی اطلاق می‌شود که به‌منظور فراهم‌کردن فضاهای تفریحی، فرهنگی و اجتماعی برای شهروندان طراحی و ساخته می‌شود؛ این زیرساخت‌ها شامل پارک‌ها، مراکز ورزشی، تئاترها، سینماها، موزه‌ها و سایر فضاهای عمومی است.
اهمیت این زیرساخت‌ها در چندین بُعد قابل بررسی است؛ زیرساخت‌های تفریحی نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی شهروندان دارند. دسترسی به فضاهای سبز و امکانات تفریحی می‌تواند به کاهش استرس، افزایش نشاط و بهبود سلامت روان کمک کند؛ این فضاها فرصتی برای فعالیت‌های بدنی، تعاملات اجتماعی و گذراندن اوقات فراغت فراهم می‌کنند.
فضاهای تفریحی می‌تواند به‌عنوان نقاط تجمع اجتماعی عمل کند که در آن افراد از گروه‌های مختلف جامعه با یکدیگر تعامل داشته باشند؛ این تعاملات می‌تواند منجر به تقویت حس تعلق اجتماعی و همبستگی میان اعضای جامعه شود.
زیرساخت‌های تفریحی می‌تواند محرک‌های اقتصادی قوی باشد؛ ایجاد پارک‌ها، مراکز ورزشی و دیگر امکانات تفریحی نه‌تنها فرصت‌های شغلی جدید ایجاد می‌کند، بلکه موجب جذب گردشگران نیز می‌شود. این امر موجب رونق کسب‌وکارهای محلی همچون رستوران‌ها، فروشگاه‌ها و خدمات دیگر خواهد شد.
فضاهای سبز همچون پارک‌ها نه‌تنها برای تفریح مفید هستند، بلکه نقش مهمی در حفظ محیط زیست ایفا می‌کنند؛ این فضاها کمک به تصفیه هوا، کاهش آلودگی صوتی و حفظ تنوع زیستی دارند.
زیرساخت‌های ورزشی مناسب موجب تشویق مردم به فعالیت بدنی منظم می‌شود که خود منجر به ارتقای سلامت عمومی خواهد شد. ورزش نه‌تنها بر جسم تأثیر مثبت دارد، بلکه بر روحیه افراد نیز اثرگذار است.
شهرهایی که دارای زیرساخت‌های تفریحی متنوع هستند، به‌طور معمول برای ساکنان و گردشگران جذاب‌تر می‌شوند. وجود امکانات فرهنگی و هنری همچون تئاترها، گالری‌ها و جشنواره‌ها موجب افزایش جذابیت شهر می‌شود و آن را به مقصدی محبوب تبدیل می‌کند.
تفریح ممکن است به‌صورت واحد یا ترکیبی از نوع جسمانی، فکری یا روحی باشد. شاید بتوان یک تفریح خوب را موجب نشاط جسمی، روحی و فکری توأم دانست.
بیشتر مردم تعطیلات را دوست دارند و سرتاسر هفته کار می‌کنند به این امید که در پایان هفته یا تعطیلات نوروزی به گردش و تفریح بپردازند. دانش‌آموزان پس از چندین ماه درس خواندن و گذراندن امتحانات به استقبال تعطیلات می‌روند و امید و آرزو در دل‌هایشان زنده می‌شود، گویا همه دوست دارند در سال لحظاتی را برای خود داشته باشند و به‌هیچ‌وجه به چیزی فکر نکنند.
در واقع تفریح و سلامت اجتماعی دو مؤلفه‌ای است که در دنیای امروز یکی از مباحث مهم و اساسی تلقی می‌شود و نمی‌توان آن را یک مسئله حاشیه‌ای در نظر گرفت.
ارتقای ظرفیت‌های تفریحی با محوریت تفریح‌های ایرانی‌اسلامی در اصفهان
حجت‌الاسلام منوچهر مهروی‌پور، عضو کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر اصفهان اظهار می‌کند: یکی از رویکردهای ما در شورای ششم ارتقای ظرفیت‌های تفریحی با محوریت تفریح‌های ایرانی اسلامی است که نمونه آن را می‌توانید در این سه سال مشاهده کنید.
وی با بیان اینکه استقبال‌کنندگان از مجموعه ناژوان، شهر رویاها و مجموعه گردشگری صفه افزایش ۱۵۰ درصدی داشته است، می‌افزاید: وقتی بر ارتقای زیرساخت‌های تفریحی تاکید می‌کنیم، تلاش می‌کنیم تا سخت‌افزار آماده شود و بودجه‌ای را مهیا می‌کنیم تاظرفیت‌های جدید تفریحی در اختیار مردم قرار گیرد.
حجت‌الاسلام مهروی‌پور با اشاره به اینکه یکی از ظرفیت‌ها که در آینده بهره‌برداری خواهد شد، پروژه پردیس سینمایی شهر رویاها است، ادامه می‌دهد: این پروژه حدود ۹۰ درصد رشد عملکردی داشته است، این مجموعه با پنج سالن سینمایی کودک و بزرگسال در اختیار خانواده‌ها قرار می‌گیرد و یکی از مدرن‌ترین پردیس‌های سینمایی کشور خواهد شد.
زمینه برای تفریح توأم با مشارکت و حضور در فضاهای سالم جمعی باید فراهم شود
سیمین کاظمی، جامعه‌شناس با اشاره به جایگاه تفریح در زندگی انسان‌ها می‌گوید: به‌نظر می‌رسد که تفریح مفهومی است که در دوره مدرن به نیاز و دغدغه تبدیل شده است، در واقع با رشد شهرنشینی و مناسبات سرمایه‌داری و تغییر اشکال کار کردن که افراد مجبور هستند تحت برنامه‌ریزی‌ها و الزام‌های دوره مدرن به کار مشغول باشد، احساس نیاز به تفریح بیشتر می‌شود.
وی با بیان اینکه در شرایطی که کار کردن، یک فعالیت خلاقانه و در راستای خودشکوفایی نباشد و تنها هدف از آن گذران زندگی باشد، افراد برای رهایی از آن شرایط تحمیلی و گاهی طاقت‌فرسا، بیشتر نیازمند تفریح می‌شوند، می‌افزاید: تفریح در چنین شرایطی ممکن است موجب تجدید قوای جسمی و روحی و بازسازی نیروی کار شود و از این‌رو شرایط طاقت‌فرسای شغلی تلطیف می‌شود و در نهایت شخص می‌تواند به نیازهای انسانی خود به‌طور موقت پاسخ دهد.
جامعه‌شناس تصریح می‌کند: بازسازی جسمی، روانی و عاطفی می‌تواند در ارتقای سلامت فردی و اجتماعی مؤثر باشد، به بهبود کیفیت زندگی کمک کند و نشاط و رضایتمندی جامعه را بیشتر کند، البته نوع تفریح و تفریحاتی که افراد به آن گرایش دارند باز هم به شرایط اجتماعی و اقتصادی آن‌ها مرتبط است، برای مثال تفریحات طبقات اجتماعی یا زنان و مردان یا بر حسب اقامت، ممکن است متفاوت باشد و بر حسب این شرایط تنظیم شود.
کاظمی با اشاره به نقش توسعه نظام تفریحی و ابزارهای فرهنگی، فراغتی و ورزشی در توسعه پایدار اظهار می‌کند: در میان عواملی که مسیر توسعه را هموار می‌کنند، نیروی انسانی سالم و جامعه‌ای است که از سلامت با تمام ابعادش برخوردار باشد، بخشی از سلامت اجتماعی مشروط به این است که فرصت‌ها و امکاناتی در جامعه فراهم شود تا افراد بتوانند راه‌هایی برای رسیدن به نشاط و تعادل در اختیار داشته باشند.
وی با بیان اینکه در یک نظام اجتماعی توسعه‌یافته چون تفریح به‌عنوان ضرورت و حق انسانی دیده می‌شود، زمینه‌های آن نیز فراهم می‌شود، ادامه می‌دهد: در جوامع توسعه‌نیافته چه از نظر اقتصادی و چه فرهنگی و اجتماعی، تفریح مسئله‌ای فردی تلقی می‌شود و به خود افراد واگذار می‌شود، در چنین نظامی ممکن است تفریح امری زائد و بیهوده تلقی شود و حتی فضاهای تفریحی و فرهنگی تغییر کاربری اقتصادی دهند.
جامعه‌شناس با اشاره به مهم‌ترین موانع برخورداری از تفریح در جامعه تصریح می‌کند: در یک جامعه نابرابر و با شکاف‌های طبقاتی و جنسیتی، برنامه‌های تفریحی نیز متأثر از جایگاه طبقاتی، جنسیت، سن و محل اقامت و عواملی از این دست خواهد بود و همه افراد به یک نسبت نمی‌توانند از تفریح برخوردار باشند.
کاظمی خاطرنشان می‌کند: کیفیت تفریح طبقات مسلط اقتصادی که همراه با صرف هزینه‌های گزاف و تجمل است ممکن است در تخیل سایر طبقات هم نگنجد، از طرفی طبقات فرودست و رنجبران جامعه یا به کلی زمانی برای تفریح ندارند یا اینکه پولی ندارند که برای آن هزینه کنند.
وی ادامه می‌دهد: از طرف دیگر سن افراد بر برخورداری از تفریح مؤثر است، چنانکه نگرش عمومی تفریح را بیشتر برای سنین جوانی ضروری می‌شمارد و ممکن است تفریح سالمندان چندان جدی تلقی نشود، همچنین جنسیت عامل مهم دیگری در برخوردار شدن از حق تفریح است و تفریح ممکن است بیشتر حقی مردانه به‌شمار بیاید و در بسیاری موارد تفریحات زنان امری مذموم و ممنوع باشد.
جامعه‌شناس با بیان اینکه یک عامل قابل ذکر دیگر برای برخوردار شدن از امکانات تفریحی محل اقامت افراد است، می‌افزاید: ساکنان شهرستان‌های کوچک و دوردست بیشتر مواقع از امکانات اولیه تفریحی محروم هستند و مجبور به گذراندن زندگی کسالت‌آورتری نسبت به شهرهای بزرگ می‌شوند، با این اوصاف برای داشتن جامعه سالم و بانشاط لازم است که محدودیت‌ها و محرومیت‌ها دیده شود و توزیع امکانات عادلانه و مناسب صورت گیرد.
کاظمی با بیان اینکه به‌نظر می‌رسد در جامعه ما تفریحات بیشتر به سمت فردی شدن و خصوصی شدن پیش رفته و تفریحات جمعی و مشارکتی بسیار کم است، اظهار می‌کند: تفریحات فرهنگی از جمله سینما رفتن، داستان خواندن، تئاتر دیدن و کنسرت موسیقی رفتن به حداقل رسیده و در عوض تفریحات دیگری جایگزین آن‌ها شده است.
وی با بیان اینکه جامعه نیازمند تفریحاتی است که به رشد و اعتلای فردی و شکوفایی ابعاد انسانی شهروندانش کمک کند، خاطرنشان می‌کند: لازم است تفریح به‌عنوان یک نیاز و ضرورت شناخته شود و زمینه برای تفریحاتی که توأم با مشارکت و حضور در فضاهای سالم جمعی است، فراهم شود.
جامعه‌شناس تاکید می‌کند: برگزار کردن جشن‌های عمومی و همایش‌های فرهنگی در فضاهای عمومی شهری، برداشتن ممنوعیت از فعالیت‌های هنری، اجازه دادن به شکل‌گیری انجمن‌های مردمی تسهیلگر، توجه به طبقات فرودست و حاشیه‌نشینان و فراهم کردن فضاهای تفریحی برای آنان، اعطای امکانات به شهرستان‌های کوچک و دورافتاده، از جمله اقداماتی است که می‌تواند در این حوزه انجام شود.
سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های تفریحی نه‌تنها یک نیاز ضروری برای ارتقای کیفیت زندگی شهروندان است، بلکه ابزاری مؤثر برای توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهرها محسوب می‌شود، بنابراین برنامه‌ریزان شهری باید توجه ویژه‌ای به
پیاده سازی توسط رستاک سپنتا
این زیرساخت‌ها داشته باشند تا بتوانند شهری پویا، سالم و جذاب برای ساکنان خود ایجاد کنند.
