برای اینکه یک آتشفشان به‌عنوان فعال در نظر گرفته شود، باید در طول دوره هولوسن حداقل یک بار فوران کرده باشد، اما تعریف آتشفشان‌های خاموش و خاموش‌شده کمی سخت‌تر است.
به نقل از لایوساینس، آتشفشان‌ها بر اساس مقیاس زمانی انسان عمل نمی‌کنند. آن‌ها ممکن است برای قرن‌ها در سکوت و آرامش فرو روند، اما ناگهان با فورانی ویرانگر به زندگی بازگردند. فوران‌های آن‌ها می‌توانند روزها یا حتی دهه‌ها ادامه یابند و پیش‌بینی مدت زمان یک رویداد چنین عظیمی به سادگی ممکن نیست. آتشفشان‌ها زمان را به گونه‌ای متفاوت از ما درک می‌کنند، به طوری که دنیای ما به سرعت در حال تغییر است، اما آن‌ها از تغییرات آهسته‌تری پیروی می‌کنند که اغلب خارج از فهم و درک انسان است.
آتشفشان‌شناسان بر این باورند که یک آتشفشان فعال به آن‌هایی اطلاق می‌شود که در طول دوره هولوسن، که حدود ۱۱,۷۰۰ سال پیش با پایان آخرین عصر یخبندان آغاز شد، فوران کرده باشد. این دوره زمانی که در مقیاس زمان زمین‌شناسی به یک لحظه کوتاه شبیه است، نقطه‌ای است که می‌تواند برای ما تعریف‌کننده باشد. آتشفشانی که در این مدت فعالیتی نداشته، به‌طور رسمی منقرض شناخته می‌شود. این تقسیم‌بندی بر اساس مقیاس زمانی زمین‌شناسی، به نوعی دل‌بخواهی است. آتشفشان‌ها هیچ‌گاه نگران شروع یا پایان یک دوره خاص نیستند. آن‌ها صرفاً به جریان‌های درونی خود ادامه می‌دهند، بی‌آن‌که از نقطه‌گذاری‌هایی که ما بر اساس آن‌ها زمان را تقسیم می‌کنیم، آگاه باشند. با این حال، پس از ۱۱,۰۰۰ سال خاموشی، دلیل فیزیکی وجود دارد که آن‌ها را به عنوان آتشفشانی منقرض به حساب آوریم، اما در این میان استثنای قابل توجهی وجود دارد: سوپراَتشفشان‌های عظیم با اتاقک‌های ماگمایی غول‌پیکر. این سیستم‌های آتشفشانی که اغلب فوران نکرده‌اند، اما همچنان فعال هستند، مثال‌هایی از استثناهای این قاعده‌اند. برای نمونه، کالدرای یلواستون که در آن ماگمایی در حال حرکت به‌طور مستمر زیر سطح زمین جریان دارد، چشمه‌های آب گرم و فواره‌های فراوانی را گرم می‌کند و زمین‌لرزه‌های کوچکی را به وجود می‌آورد. با این حال، آخرین فوران آن ۷۰,۰۰۰ سال پیش رخ داده است. به‌طور کلی، آتشفشان‌هایی از این دست، به نظر می‌رسد که به آهستگی به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهند، گرچه فورانی بزرگ مانند گذشته احتمالاً رخ نخواهد داد.
کندی، آتشفشان‌شناس برجسته، می‌گوید که این سیستم‌ها را اغلب بی‌قرار می‌نامیم. این سیستم‌ها گرما را حفظ می‌کنند و مقداری ماگما در دل خود دارند، در حالی که فعالیت‌هایی جز فوران در جریان است. آن‌ها به خودی خود فوران نمی‌کنند، اما در دل زمین تغییرات زیادی در حال رخ دادن است. شاید یک حرکت کوچک در دل زمین، در آینده‌ای دور، باعث فورانی عظیم شود، اما تا آن زمان فقط تغییرات ظریف و پیچیده در سیستم‌های زیرزمینی ادامه می‌یابد.
در نهایت، واژه خاموش نیز معانی مختلفی دارد و در مواقعی می‌تواند به آتشفشانی فعال که فعلاً فوران نکرده اما احتمال فوران آن در آینده وجود دارد اشاره داشته باشد، یا به آتشفشانی قدیمی که احتمالاً دیگر هیچ‌گاه فوران نخواهد کرد. این اصطلاح، مانند بسیاری از اصطلاحات دیگر در علم آتشفشان‌شناسی، به دلیل ماهیت پیچیده و غیرقابل پیش‌بینی آتشفشان‌ها، دقیق و قطعی نیست. در این دنیای پر از نبود قطعیت، آتشفشان‌ها همیشه به شکلی نامعلوم و مرموز در دل زمین در حال فعالیت هستند، حتی اگر در ظاهر خاموش به نظر برسند. این ابهام‌ها باعث می‌شود که علم آتشفشان‌شناسی همیشه در جستجوی پاسخ‌های جدید و درک عمیق‌تری از رفتارهای پیچیده این پدیده‌های طبیعی باشد.
