تبیین تاب‌آوری در برابر تهدیدها، شناخت نحوه تأثیرگذاری ظرفیت‌های مختلف در افزایش آن و شناسایی ابعاد تاب‌آوری در شهرها است؛ با توجه به نزدیک‌شدن به فصل بارش‌ها، تاب‌آوری شهری در زمینه بارندگی‌ها باید مدیریت شود تا در زمان بحران به مشکل نخوریم و اصفهان نیز از این قائده مستثنی نیست.
امروزه شهرها با ویژگی‌های خاص خود همچون تراکم بالای جمعیتی، ویژگی‌های کالبدی و معماری و سیستم‌های زیرساختی فشرده و مرتبط، در برابر وقوع حوادث طبیعی بسیار آسیب‌پذیر هستند، از این‌رو مدیریت شهری با بهره‌گیری از برنامه‌ریزی‌های مناسب، منجر به ارتقای سطح فرهنگ عمومی، حفظ ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی رفاه عمومی و سایر موارد شده و بستر مناسب را برای افزایش تاب‌آوری شهرها فراهم می‌سازند.
تاب‌آوری شهری موجب تقویت پایداری شهری شده و به راهکارهای پایدار در فرایند توسعه پایدار منجر می‌شود و توجه به مزایای تاب‌آوری شهری در راستای تقویت سیستم‌های شهری پایدار، عامل حیاتی در دستیابی به آینده مطلوب است.
به‌کارگیری تاب‌آوری شهری در مدیریت شهرها مستلزم شناخت مفاهیم و نظریه‌های مرتبط با آن است تا اصول پایه و قابل به‌کارگیری آن استخراج شود، البته مفهوم تاب‌آوری به درک آسیب‌پذیری مناطق مختلف شهرهای بزرگ و کوچک کمک می‌کند و به‌عنوان یک ابزار، بهترین مقیاس مکان و شیوه مداخله را برای رسیدن به حداکثر سود و صرف حداقل هزینه نشان می‌دهد.
با توجه به تعریف بیان شده از تاب‌آوری شهری و در پیش بودن فصل سرد سال و بارندگی‌ها، مدیریت شهری شهرهای کشور باید تمهیداتی را برای خدمت‌رسانی مناسب و بی‌کم‌وکاست اندیشیده باشند که شهرداری و شورای اسلامی شهر اصفهان نیز از این قائده مستثنی نیست.
بی‌شک باید تدابیری اندیشیده شود تا در صورت اعلام هشدار بارش‌های سنگین، سیلاب و حتی سیل از سوی اداره کل هواشناسی استان اصفهان، زیرساخت‌های شهری نصف‌جهان آمادگی لازم برای مقابله با این بحران‌های طبیعی را داشته باشد.
اقدامات ویژه شهرداری اصفهان برای مقابله با سیلاب و استفاده بهینه از آب‌های سطحی
احمد شریعتی، عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر اصفهان در این‌باره با اشاره به تلاش‌های انجام‌شده در راستای مدیریت سیلاب و استفاده بهینه از آب‌های سطحی به خبرنگار ایمنا می‌گوید: حدود یک سال و نیم تا دو سال گذشته، کمیته‌هایی در معاونت خدمات شهری شهرداری اصفهان تشکیل شد که وظیفه آمادگی برای مقابله با سیلاب و بارش‌های شدید را بر عهده داشتند؛ این کمیته‌ها با نظارت و حمایت شورای اسلامی شهر به‌صورت منظم جلساتی ماهانه برگزار می‌کردند و اقدامات قابل‌توجهی در راستای شناسایی و رفع موانع انجام شد.
وی ادامه می‌دهد: یکی از اهداف این کمیته‌ها، جمع‌آوری و استفاده بهینه از آب‌های سطحی بود و این تلاش‌ها به‌ویژه در مناطقی همچون سپاهان‌شهر، که پیش‌تر با چند دقیقه بارندگی دچار آب‌گرفتگی می‌شد، نتایج مثبتی به همراه داشته است.
عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر اصفهان تاکید می‌کند: موضوع استفاده از پساب برای آبیاری فضای سبز شهر نیز پیگیری شد و در حال حاضر در این زمینه پیشرفت‌های خوبی حاصل شده است.
شریعتی می‌گوید: یکی از چالش‌های پیشین، آب‌گرفتگی در مناطقی بود که به دلیل ساختارهای زیربنایی نامناسب یا شیب زمین، تجمع آب داشت؛ در این راستا برای رفع این مشکلات، چاه‌های جذبی در مناطق مختلف ایجاد شد تا آب‌های سطحی به سفره‌های زیرزمینی هدایت شود.
وی اضافه می‌کند: این اقدام از پس‌زدگی فاضلاب در بعضی مناطق و مشکلات ناشی از آن، به‌ویژه در واحدهای زیرزمینی یا ساختمان‌های با ارتفاع پایین‌تر جلوگیری کرد.
عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر اصفهان خاطرنشان می‌کند: در بعضی مناطق، آب‌های سطحی از طریق کانال‌ها و جداول کنار خیابان‌ها هدایت شده و بسیاری از مشکلات برطرف شده است، اما هنوز جای کار باقی است و مناطق مختلف همچنان در حال بررسی و اجرای راهکارهای جدید هستند که امیدواریم با ادامه این پیگیری‌ها، مشکلات موجود به‌صورت کامل رفع شود و شرایط پایدارتر شود.
شریعتی ضمن قدردانی از تلاش‌های مستمر شهرداری و کمیته‌های تخصصی حوزه خدمات شهری می‌گوید: امیدواریم این اقدامات در آینده نیز با جدیت ادامه پیدا کند.
لزوم احداث ۴ سوله بحران در اصفهان برای مقابله با سیلاب
مهدی بقایی، معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان در این‌باره اظهار می‌کند: برای مقابله با بحران‌های طبیعی و مدیریت بهینه منابع آبی، لازم است اقدامات اصولی و تدابیر پیشگیرانه به‌طور مستمر در دستور کار قرار گیرد، همچنین مدیریت هوشمند طبیعت و اصلاحات تدریجی در این زمینه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
وی اضافه می‌کند: به‌عنوان مثال آبان ۱۴۰۰، پس از بارش‌های شدید و وقوع سیلاب‌های گسترده در استان اصفهان، نخستین گام‌هایی که برای رفع مشکلات انجام شد، شناسایی نقاط بحرانی و استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (جی‌آی‌اس) برای شناسایی ۲۰۰ نقطه حساس در شهر اصفهان بود که این ۲۰۰ نقطه بحرانی در حال حاضر اصلاح شده است و به‌طور مستمر بر اساس تغییرات جوی و بارش‌ها به‌روز می‌شود و هر بارش جدید، منجر به شناسایی نقاط جدید بحران می‌شود.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان با اشاره به طرح استحصال آب‌های سطحی برای مدیریت بحران آب در اصفهان تاکید می‌کند: تجربیات گذشته نشان داده که وقوع بحران‌ها به‌ویژه در مناطق شهری، نیازمند شناسایی دقیق مشکلات و رفع آن‌ها است، به‌عنوان مثال، بارش باران شدید می‌تواند موجب جمع شدن آب در محله‌ها و ایجاد مشکلاتی همچون انسداد مجاری آب باشد.
بقایی می‌گوید: اقدامات پیشگیرانه‌ای همچون اصلاح شیب‌بندی زمین و استفاده از سپتینگ‌های مناسب برای جلوگیری از تجمع آب در مناطق مختلف، ضروری است و در این راستا با شناسایی مشکلات زیرساختی همچون چاه‌های جذبی و نیاز به طراحی کانال‌های جدید برای هدایت آب به مادی‌ها، سعی در بهبود وضعیت جاری آب و جلوگیری از سیلاب‌های گسترده داریم.
وی ادامه می‌دهد: برای پیشگیری از بحران‌ها، چهار مرحله اصلی از جمله پیش‌بینی و پیشگیری، آمادگی، مقابله و توانبخشی و بازسازی در نظر گرفته شده است که این مراحل به‌طور مستمر در مدیریت شهری در حال پیگیری است.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان خاطرنشان می‌کند: به‌عنوان مثال، تشکیل کارگروه‌های سیلاب و برگزاری جلسات دوره‌ای با دیگر ارگان‌های شهری، به‌منظور هماهنگی و ارتقای اقدامات مقابله‌ای، جزو این تدابیر است.
احداث ۱۶ هزار چاه جذبی و ۳۷۵ کیلومتر کانال برای هدایت آب‌های باران به مادی‌ها توصیه شده است
بقایی می‌گوید: در سطح زیرساخت‌های شهری، توجه به شیب جاده‌ها، مدل آسفالت و ساختار چاه‌ها بر اساس پیش‌بینی‌های بارش‌های آینده می‌تواند به‌طور قابل توجهی از وقوع سیلاب‌ها جلوگیری کند، اما تجهیزات برای مقابله با همه بحران‌ها کافی نیست و در این راستا پیشنهاد احداث حداقل چهار سوله بحران اعلام شده است.
وی اضافه می‌کند: با تغییر مدل بارش‌ها از سال ۱۳۹۸ که به‌شکل بارش‌های موسمی و با شدت زیاد در زمان کوتاه‌تر مشاهده می‌شود، اصفهان نیز با چالش‌های جدیدی روبه‌رو شده است و این تغییرات موجب شده تا شهرها نیازمند بازنگری در طراحی‌ها و شیوه‌های مهندسی زیرساخت‌ها باشد، به‌عنوان مثال در بعضی محله‌ها همچون سپاهان‌شهر، بارش‌های شدید و نامناسب بودن سیستم‌های دفع آب، موجب وقوع سیلاب‌هایی شده که خیابان‌ها و جاده‌ها توانایی عبور این حجم آب را ندارد.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان تاکید می‌کند: به‌منظور مقابله با این بحران‌ها، تجهیزات مناسبی از جمله مکنده‌های آب که به‌تازگی تعداد آن‌ها افزایش یافته و در مناطق بحرانی مستقر شده است و در راستای تقویت زیرساخت‌های بحران، طرح‌های جدیدی برای ایجاد چهار سوله بحران و بهبود تجهیزات مقابله‌ای نظیر ماشین‌آلات برف‌روبی و سیستم‌های جلوگیری از انسداد مجاری آب در نظر گرفته شده است.
بقایی می‌گوید: با وجود پیشرفت‌های صورت‌گرفته، همچنان نیاز به تقویت زیرساخت‌ها و افزایش هماهنگی بین ارگان‌های مختلف احساس می‌شود و مدیریت بحران‌های طبیعی نیازمند رویکردهای علمی و عملی است که از پیش‌بینی دقیق تا آمادگی و مقابله با شرایط بحرانی در سطوح مختلف شهری و منطقه‌ای را شامل می‌شود.
وی با اشاره به استفاده از آب باران برای تقویت منابع آب زیرزمینی ادامه می‌دهد: در این زمینه، پژوهش‌ها و مطالعات علمی اهمیت زیادی دارد؛ به‌عنوان نمونه، طرح استحصال آب‌های سطحی که توسط دانشگاه یزد و در شش فاز اجرا شد، به‌طور جامع نیازهای شهر اصفهان را در زمینه مدیریت آب‌های سطحی بررسی کرده است.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان خاطرنشان می‌کند: طبق این طرح، برای رفع بحران‌های آبی، احداث ۱۶ هزار چاه جذبی و ۳۷۵ کیلومتر کانال برای هدایت آب‌های باران به مادی‌ها توصیه شده است و در مجموع همه نظرات به سمت ورود آب باران به مادی‌ها بوده است، زیرا با ورود این آب به مادی‌ها، آب خوبی به آبخان‌های شهر تزریق می‌شود؛ این طرح که به حدود هزار میلیارد تومان بودجه نیاز دارد، از سال جاری با تخصیص ۸۰ میلیارد تومان در حال اجرا است.
دلیل اصلی آب‌گرفتگی در اصفهان، برهم زدن توپوگرافی منطقه است
احمدرضا کیانی، مدیر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل شهرداری اصفهان در این‌باره می‌گوید: سال گذشته در سطح شهر اصفهان شش نقطه آب‌گرفتگی داشتیم که از جمله آن‌ها می‌توان به بزرگراه سپاهان‌شهر، بزرگراه شهید اقارب‌پرست و میدان شهید قوچانی اشاره کرد که بیشتر حوادث ناشی از اقدامات سایر حوزه‌ها بوده است.
وی اضافه می‌کند: بیشتر اتفاقات به‌دلیل برهم زدن توپوگرافی منطقه است؛ در واقع در حوزه نظامی اگر تغییراتی در قسمت بالادست انجام نشود، هیچ‌گاه ریزش آبشاری آب را از بزرگراه شهید همت نخواهیم داشت.
مدیر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل شهرداری اصفهان تاکید می‌کند: اصفهان شهری است که به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خود، در فصل سرد سال درگیر سیلاب‌های شهری می‌شود، از این‌رو بیشتر برنامه‌ها از جمله تست تجهیزات و رزمایش آمادگی اکیپ‌های امدادرسانی، اوایل فصل پاییز انجام می‌شود.
کیانی می‌گوید: سال جاری کارگاه‌های آموزشی ویژه کارکنان ستادهای بحران مناطق پانزده‌گانه و ناژوان شهرداری اصفهان با تمرکز بر تمام مراحل بحران شامل پیش‌بینی و پیشگیری، مقابله و بازسازی با هدف افزایش تاب‌آوری در برابر مخاطرات برگزار شده است.
وی ادامه می‌دهد: در بالادست سپاهان‌شهر سیلاب همیشه به سمت اتوبان ذوب‌آهن است، از این‌رو در این اتوبان تدابیر لازم اندیشیده شده بود، اما اقدامات عمرانی که در بالادست انجام می‌شود، موجب تغییر مسیر آب و حرکت به سمت سپاهان‌شهر می‌شود.
مدیر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل شهرداری اصفهان خاطرنشان می‌کند: شرایط سیلابی جنوب شهر هنگام بارندگی به‌دلیل برهم زدن توپوگرافی منطقه است.
تاب‌آوری شهری موجب تقویت پایداری شهری خواهد شد و به راهکارهای پایدار در فرایند توسعه پایدار منجر می‌شود، توجه به مزایای تاب‌آوری شهری در راستای تقویت سیستم‌های شهری پایدار، عامل حیاتی در دستیابی به‌آینده مطلوب است، بنابراین تبیین آن در برابر تهدیداتی همچون بحران‌های آب‌گرفتگی، در واقع شناخت نحوه تأثیرگذاری ظرفیت‌های اجتماعی، اقتصادی، نهادی، سیاسی و اجرایی و جوامع شهری در افزایش تاب‌آوری و شناسایی ابعاد مختلف آن در شهرها است.
در این میان نوع نگرش به مقوله تاب‌آوری و نحوه تحلیل آن، از یک طرف در چگونگی شناخت تاب‌آوری وضع موجود و علل آن نقش کلیدی دارد و از طرف دیگر سیاست‌ها و اقدامات کاهش خطرات، خطر و نحوه رویارویی با آن را تحت تأثیر اساسی قرار می‌دهد.
