اصفهان یک «شهر موزه» است با جلوه‌ای از معماری و هنرِ ادوار گوناگون و خیل آثار تاریخی از مساجد و سردرها گرفته تا پل‌ها و میدان‌هایی که برای بازدید برخی از آنها نیازی به تهیه بلیت ندارید.
اصفهان یک موزه بزرگ روباز است بنابراین برای اصفهان‌گردی پیشنهاد می شود از فرصت گردشگری بدون بلیت که در این شهر مهیاست نیز استفاده شود؛ شاید به جرات بتوان گفت که اصفهان در زمینه شمار اماکن تاریخی بدون بلیت از سایر شهرهای سرآمد گردشگری کشورمان جلوتر است.
در جای جای این شهر، مجموعه آثار و معماری هایی از ادوار مختلف تاریخ وجود دارد که باجه بلیت فروشی برای بازدید آنها ایجاد نشده است و این آثار در گذرها، معبرها و محله‌های تاریخی برای گردشگران به راحتی و در همه ساعت های شبانه روز قابل دسترسی هستند.
بسیاری از بناهای تاریخی اصفهان که به‌راحتی در جای جای شهر قابل بازدید است ریشه در سبقه پایتختی در سه دوره آل بویه، سلجوقیه و صفویه دارد؛ ادواری که بناها، مساجد و اماکن عام المنفعه زیادی از آن به سبب مرکز حاکمیتی ایران در اصفهان به یادگار مانده است.
به گفته کارشناسان می توان دوران صفوی را دوره اوج کمال و جمال معماری به‌همراه بکارگیری تزیینات وابسته به آن و انواع هنرها دانست و اصفهان به‌عنوان پایتخت صفویان از این منظر بهره بسیار برده است؛ دلیلی که موجب شد شهرسازی صفوی در این شهر با دربرگیری ابنیه، معابر، بازارها، پل‌ها، میدان‌ها و البته خیابانی چون چهارباغ که بر محور زاینده رود عمود می شود، بیشتر به چشم بیاید.
برای دیدار از جلوه‌های شکوه و عظمت معماری ادوار گوناگون، کافی است دل به اصفهان‌گردی بسپارید و یادمان‌های تاریخی این شهرموزه را در هر ساعتی از شبانه روز که خواستید بدون بلیت تماشا کنید؛ در این گزارش برخی از این آثار که می‌توان بدون محدودیت زمانی و صرف هزینه از آنها بازدید کرد معرفی شده است.
منظر زیبای اصفهان از فراز پل‌های تاریخی شهر
پل‌های تاریخی اصفهان شهرت جهانی دارند و بر فراز زاینده رود با وجودیکه در این روزها آبی در آن جاری نیست، همچنان چشم‌نواز هستند؛ هر ساعتی از روز و شب می‌توان دل به دیدار این یادمان تاریخی سپرد و از زیبایی آن لذت برد.
در شهر اصفهان پنج پل تاریخی به نام «مارنان»، «جوبی»، «سی و سه پل»، «خواجو» و «شهرستان» وجود دارد که چهار پل متعلق به دوران صفوی بوده اما کهن‌ترین آنها پل شهرستان است که ریشه در دوره ساسانی دارد.
خواجو با کاشیکاریِ لچکیِ رواق‌ها و نقاشی‌های عنابی اتاق «بیگلربیگی» از دیدنی‌ترین پل‌های اصفهان است که هر وقت بخواهید و بدون اینکه نیازی به تهیه بلیت داشته باشید می‌توانید از آن دیدار کنید، «سی و سه پل» طولانی‌ترین این پل‌ها بوده و گفته می شود بزرگترین بنای روی آب در ایران است.
پل جوبی نیز مابین خواجو و سی وسه پل قرار دارد و دلیل نامگذاری آن، جوی آبِ روان از میان عرشه این پل است، پل مارنان بعد از سی و سه پل قرار دارد و این نام برگرفته از منطقه ای در جوار آن به نام «مهربین» است که بعدها به مارنان تغییر شکل یافت.
کهن‌ترین سازه بر روی زاینده رود، پل شهرستان است؛ این پل یک ساختمان نواقلی زیبا دارد که گُمرک‌خانه ای برای عبور کاروانیان محسوب می شد.
یک جهان در میدان نقش جهان
بعد از پل‌ها، این میدان امام (نقش جهان) اصفهان است که برای دیدار از آن نیازی به تهیه بلیت ندارید، این میدان بعد از «تیان آن من» چین، بزرگترین میدان تاریخی جهان است و با عناصر زیبای معماری که به نوعی تبلور حاکمیت، مذهب و اقتصاد محسوب می‌شود، دیدنی و در هر ساعتی از شبانه روز چشم نواز است.
بازار قیصریه نبض اقتصاد این میدان بزرگ را در دست دارد که گذر از آن در جانب شمال میدان، گردشگران را متحیر زیبایی طاق‌های بلند و چهارسوق‌های با عظمت می کند؛ گنبد مسجدهای «شیخ لطف الله» و «جامع عباسی» در جانب شرق و جنوب میدان، شکوه آن را دوچندان می کنند و در جانب غرب میدان عمارت ستوندار «عالی قاپو» به‌عنوان مکان حکومت‌داری صفوی، تابلویی بی‌نظیر از ظرافت و تزیینات معماری است.
تابلویی از دل تاریخ در«سردر قیصریه»
سردر زیبای قیصریه یکی از آثار نفیس میراث فرهنگی اصفهان است و گردشگران برای دیدن این نقاشی دیواری یگانه کافی است به میدان نقش جهان بروند؛ این میدان با همه ابهتی که دارد و با آثار تاریخی و بازارهای صنایع دستی به گونه‌ای نمایش تعبیر نصف جهانِ اصفهان است و از اماکن بدون بلیت محسوب می‌شود گرچه برای بازدید از معماری داخلی سه بنای مسجد شیخ لطف الله، مسجد جامع عباسی و عمارت عالی قاپو باید بلیت تهیه شود اما برای دیدار از سردر قیصریه نیازی به تهیه بلیت نیست.
منظور از سردر قیصریه، دیوارنگاره‌های آن است که از داخل میدان می توان نظاره گر آن بود؛ سقف داخلی این سردر مزین به مقرنس‌های عنابی است، دیوار میانه این سردر برشی، جنگ شاه عباس با ازبکان را نمایش می دهد و نقاشی‌های ۲ دیواره جانبی آن اروپاییان را در حال آواز خواندن و دیگری شکارگاه را به تصویر کشیده است.
اصفهان یکی از شهرهای تاریخی جهان است که نماد ویژه ای دارد و آن را می توان در کاشیکاری سردر بازار قیصریه اصفهان دید؛ این نگاره تصویر تیراندازی را با سر انسان، تنه شیر و دم اژدها نشان می دهد.
این نقش شمایلی از صورت فلکی قوس است چراکه به گفته اصفهان‌شناسان و تاریخ نگاران، بنا نهادن باروی شهر اصفهان و سردر بازار قیصریه در برج قوس همزمان با آذر ماه که طالع نیک این شهر پنداشته می‌شد صورت گرفته بنابراین این نشان خاص از سوی اصفهان‌شناسان به‌عنوان نماد شهر تاریخی اصفهان برگزیده شده است.
جورجیر، نماد همزیستی ادیان در اصفهان
سردر جورجیر یکی دیگر از اماکن تاریخی است که برای بازدید از آن نیازی به تهیه بلیت ندارید، این سردر یادگار دوران دیلمیان و بیانگر همزیستی مسالمت‌آمیز ادیان الهی در اصفهان است که در یکی از ورودی‌های مسجد حکیم در نزدیکی میدان نقش جهان قرار دارد.
سبک معماری و شیوه ظریف ساخت سردر جورجیر نمایانگر اوج تبحّر در هنر آجرکاری است، سبکی مشهور به «رازی» و برخاسته از ری که در آن بخش‌های سازه‌ای و تزیینی به یاری هم، کمال و ظرافت را آنجا که نقوش استادانه در کنار هم می نشینند به نمایش می گذارد.
این سردر آمیزه‌ای از نمادها و نشان‌های ادیان در اصفهان است؛ بر تارک سردر جورجیر یک قوس کنگره‌ای دیده می‌شود و بر دیواره‌های جانبی آن تزییناتی شامل شمسه‌ها، چلیپاها و نقوشی که بیشتر به حروف پهلوی و عبری می مانند بکار گرفته شده است، در نمای سردر و تاق‌نماها با عباراتی قرآنی به خط کوفی گچبری شده و در دیوار جانب راست سردر، نقوشی شبیه شمعدان دیده می شود.
در دیوار جانب چپ نیز نقش « درخت زندگی» برگرفته از معماری ایرانی باستان به حد کمال و جمال خودنمایی می کند، در این نقش ۲ جفت پرنده به نشانه چهار پدیده طبیعی در زیر درختی که چتر شاخسارش را به هر سو گسترانده، نماد زندگی در فلسفه ایران باستان است.
ساربان، برج پیزای اصفهان
شاید یکی از شاخصه‌های گردشگری اصفهان علاوه بر پل‌ها و میدان نقش جهان، منارجنبان باشد اما این شهر تنها یک مناره با ویژگی‌های خاص ندارد بلکه مناره سلجوقی «ساربان» نیز با انحراف هشت درجه ای شهره به برج پیزای اصفهان یکی دیگر از مناره‌های ویژه این شهر است.
ساربان یعنی شتربان یا نگهبان شتر و این می‌تواند نشانگر کاربری این منار بلند شهر اصفهان باشد؛ برای دیدار از این منار کافی است به بافت تاریخی جویباره اصفهان بروید و زیبایی و شکوه آن را تماشا کنید.
این منار با تزیینات آجر در قسمت تحتانی و تزیینات کاشیکاری در بخش فوقانی، انحراف هشت درجه ای به سمت جنوب شرقی دارد، دلیل آن در برخی مطالعات به نشست نامتقارن در پایه‌های این منار و به واسطه اختلالات موجود در شالوده یا به‌دلیل تغییرات متوالی در سطح تراز ایستابی در سفره آب زیر زمینی نسبت داده شده است.
موارد یاد شده در این گزارش تنها نمونه‌هایی از اماکن گردشگری بدون بلیت اصفهان است اما مساجد تاریخی همچون «رحیم خان»، «مسجد سید» و «مسجد حکیم»، معبر تاریخی «چهارباغ»، بازارچه‌های صفوی همچون «علی قلی آقا»، «دردشت»، «بیدآباد» و منارهایی همچون «منار علی»، «منار چهل دخترون»، «منار دارالضیافه» و ده‌ها نمونه دیگر در خیل یادمان‌های تاریخی و آثار میراث فرهنگی اصفهان هستند که چه در روشنایی روز و چه در زیر نور چراغ‌هایی که مزینشان کرده‌اند، بدون بلیت قابل بازدید هستند.
اصفهان از جمله شهرهای ایران محسوب می‌شود که به لحاظ آثار، محوطه‌ها و ابنیه تاریخی غنی است؛ این خطه در سه دوره تاریخی یعنی آل بویه، سلجوقی و صفوی پایتخت ایران بود و در آن عمارت‌ها، باغ‌ها، مساجد و اماکنی چون پل‌ها و کاروانسراها شکل گرفت.
این شهر که مرکز استان اصفهان است دارای آثار و میراث فرهنگی بیشماری مانند میدان امام اصفهان(نقش جهان)، کاخ چهلستون، مسجد جامع و پل های تاریخی است و یکی از قطب‌های گردشگری ایران و جهان محسوب می‌شود.
